Żeneta liberyjska
| Genetta bourloni[1] | |
| Gaubert, 2003[2] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żeneta liberyjska |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Żeneta liberyjska[4] (Genetta bourloni) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Genettinae w obrębie rodziny wiwerowatych (Viverridae). Gatunek słabo poznany występujący w Afryce Zachodniej; według IUCN narażony na wyginięcie.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2003 roku francuski zoolog Philippe Gaubert nadając mu nazwę Genetta bourloni[2]. Okaz typowy pochodził z Sérédou, z Cercle de Macenta, w Gwinei (8°33′N 9°28′W/8,550000 -9,466667)[5][2]. Holotypem był dorosły osobnik (skóra i czaszka) o sygnaturze MNHN 1959-938 zachowany w zbiorach Laboratoire de Zoologie, w dziale ssaków i ptaków w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; odłowiony został w 15 marca 1958 roku przez R. Pujola[2]. Jeden z syntypów (skóra) o sygnaturze ZFMK 95.10 znajduje się Zoologisches Forschungsmuseum Alexander Koenig w Bonn; pochodził z Ziama Forest, z Gbody, w południowo-wschodniej Gwinei i został pozyskany od miejscowej ludności przez W. Bützlera na przełomie 1993/1994 roku[6].
W oparciu o cechy morfologiczne i badania molekularne, niektóre osobniki kompleksu „żenet o dużych cętkach” (wcześniej przypisywanego do G. pardina) zostały zidentyfikowane jako G. bourloni[7]. Autorzy Mammal Species of the World, Handbook of the Mammals of the World, Illustrated Checklist of the Mammals of the World czy American Society of Mammalogists uznają ten gatunek za monotypowy[5][8][7][9].
Drzewo filogenetyczne (uproszczone) rodzaju Genetta w oparciu o analizy nukleotydów cytochromu b i pętli D z wyróżnieniem pozycji G. bourloni[10]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Genetta: starofr. genette „żeneta”[11].
- bourloni: Phillipe Bourlon (1978–2001), francuski opiekun zwierząt w Vincennes Zoo w Paryżu. 24 września 2001 roku doszło do wypadku z zapadnią w zagrodzie dla lwów, podczas karmienia; został zaatakowany przez lwa afrykańskiego i zmarł z powodu odniesionych obrażeń w szpitalu[12][2].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Żeneta liberyjska występuje w Sierra Leone, południowo-wschodniej Gwinei, Liberii i zachodnim Wybrzeżu Kości Słoniowej[7][13]. Okaz odłowiony w Oda w Ghanie w 1946 roku został przypisany żenecie liberyjskiej, ale prawdziwe pochodzenie tego zwierzęcia jest kwestionowane[3][7]. W 2013 roku podczas badań z użyciem kamer w górach Putu w południowo-wschodniej Liberii uzyskano pierwsze zdjęcie żywej żenety liberyjskiej[14].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 49,5 cm, długość ogona 41 cm; masa ciała 1,5–2 kg[8]. Kolor futra jest blado żółto-szary, na spodzie ciała jest białawo-żółty do szarego. Futro jest stosunkowo krótkie i szorstkie. Na twarzy jest dobrze zaznaczona maska, białe plamki pod i nad gałkami ocznymi oraz cienka kreska na kufie. Ciemne paski na karku są wyraźnie widoczne. Środkowa linia na grzbiecie jest ciemna i szeroka, i zaczyna się na wysokości barku; na grzbiecie nie ma grzebienia powstałego z wyprostowanych włosów[8]. Plamy na grzbiecie są całkowicie ciemne, wydłużone i częściowo stapiają się na zadzie. Ogon liczy od pięciu do siedmiu bladych pierścieni; prawie połowa ogona jest ciemna[8]. Kończyny przednie i tylne są ciemne i pokryte licznymi cętkami. Górne części przednich łap są pokryte cętkami, podczas gdy tylne łapy ich nie posiadają. Spód łap jest ciemny[8]. Czaszka ma bardzo duże tylne przedłużenie kości czołowych, które prawie całkowicie pokrywa się z grzbietowym obszarem zwężenia międzyoczodołowego[8]. Tylna komora kanałów słuchowych jest rozdęta, z przerwaną linią krzywizny po stronie zewnętrznej[8]. Stosunek zwężenia międzyoczodołowego do szerokości czołowej wynosi 1,00 ± 0,2[8]. Wymiary czaszki w mm: długość kondylobazalna 96,2; szerokość puszki mózgowej 31,3; szerokość kości jarzmowej 49,6; zwężenie międzyskroniowe 11,7; długość kości nosowej 25,1; szerokość rostrum 15; wysokość basion 20,4; długość podniebienia 43,5; szerokość zewnętrzna M1–M1 28,9; szerokość zewnętrzna I3–I3 8,6; górny rząd zębów C–M2 36,4; największa średnica P4 9,3[15]. Wzór zębowy: I C P M = 40[8].
Ekologia i biologia[edytuj | edytuj kod]
Obszary na których żeneta liberyjska została dotychczas odnotowana, pochodzą głównie z lasów deszczowych[7][3]. Brak informacji na temat rozrodu, aktywności dobowej, składu pokarmu czy organizacji społecznych[7][3].
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”)[3]. Informacje na temat stanu populacji żenety liberyjskiej są ograniczone[3]. Znana jest tylko z jednego zdjęcia z fotopułapki oraz 29 okazów muzealnych, z których kilka zostało odzyskanych z targów bushmeat w południowo-wschodniej Gwinei dopiero w 2003 roku[3]. Całkowita populacja jest mniejsza niż 10 000 dojrzałych osobników (w przybliżeniu oszacowana na podstawie obszaru zasięgu wynoszącym około 147 000 km², przy czym średnie zagęszczenie populacji z bardzo małym prawdopodobieństwem przekroczy 1 osobnika na 10 km², a odsetek dojrzałych osobników wyniesie 67%) oraz prawdopodobieństwa, że żeneta liberyjska doświadczyła spadku populacji o co najmniej 10% w ciągu ostatnich 12 lat (przy założeniu, że długość pokolenia wynosi cztery lata) w oparciu o szacunki dotyczące trwającej utraty lasów (choć nie tak poważnej w Liberii, która jest rdzeniem zasięgu żenety, jak w innych częściach Gwinei), w połączeniu z prawdopodobnym wpływem polowań[3]. Prawdopodobnie poważnym zagrożeniem dla żenety liberyjskiej będzie utrata siedlisk, zwłaszcza że podejrzewa się, że jej siedlisko ogranicza się do lasów deszczowych, chociaż w Liberii nadal są zachowane znaczne połacie lasu[3][7]. Potencjalnym zagrożeniem może stanowić polowanie dla mięsa[3][7]. Potrzebne są prace terenowe, aby lepiej zrozumieć wymagania siedliskowe, stan populacji i ekologię[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Genetta bourloni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Gaubert 2003 ↓, s. 95.
- ↑ a b c d e f g h i j P. Gaubert, E.J. Greengrass & E. Do Linh San, Genetta bourloni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Genetta bourloni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-30].
- ↑ R. Hutterer & G. Peters. Type specimens of mammals (Mammalia) in the collections of the Zoologisches Forschungsmuseum Alexander Koenig, Bonn. „Bonn zoological bulletin”. 59, s. 12, 2010. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 408. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i A.P. Jennings & G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 216. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ Genetta bourloni. ASM Mammal Diversity Database. [dostęp 2022-09-30]. (ang.).
- ↑ A.W. Ferguson, H.R. Roble & M.M. McDonough. Noteworthy record of the Ethiopian genet, Genetta abyssinica, (Carnivora, Viverridae) from Djibouti informs its phylogenetic position within Genetta. „Mammalia”. 83 (2), s. 7, 2018. DOI: 10.1515/mammalia-2017-0081. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 292, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 52. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ Gaubert 2003 ↓, s. 96, 99.
- ↑ E. Greengrass. A survey of small carnivores at Putu Mountains, southeast Liberia. „Small Carnivore Conservation”. 48, s. 35, 2013. (ang.).
- ↑ Gaubert 2003 ↓, s. 96.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- P. Gaubert. Description of a new species of genet (Carnivora; Viverridae; genus Genetta) and taxonomic revision of forest forms related to the Large-spotted Genet complex. „Mammalia”. 67 (1), s. 85–108, 2003. DOI: 10.1515/mamm.2003.67.1.85. (ang.).