5 Czarnomorska Brygada Strzelców
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1920 |
| Rozformowanie |
1920 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Wołodymyr Gałkin |
| Działania zbrojne | |
| wojna ukraińsko-radziecka wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
5 Czarnomorska Brygada Strzelców – oddział piechoty Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W wyniku rozmów atamana Symona Petlury z naczelnikiem państwa i zarazem naczelnym wodzem wojsk polskich Józefem Piłsudskim prowadzonych w grudniu 1919, ten ostatni wyraził zgodę na tworzenie ukraińskich jednostek wojskowych w Polsce[1]. Jednocześnie z formowaniem nowych oddziałów, Armia URL przystąpiła do gruntownej reorganizacji swoich sił wykrwawionych w walkach z wojskami „białej” i „czerwonej” Rosji.
Brygada swój rodowód wywodzi z 4 Brygady Ukraińsko-Halickiej sowieckiej 41 Dywizji Strzelców sformowanej w lutym 1920 w Odessie. Dowódcą brygady został ataman Dmytro Sokyra-Jachontiw. W skład brygady weszły: 1 Czarnomorski pułk piechoty płk. Hryhoryja Afnera, 2 Zaporoski pułk piechoty sot. Osmołowskyja i 1 Zaporoski pułk konny płk. Trochymenki. 6 marca 1920 4 Brygadę Ukraińsko-Halicką przemianowano na 121 Brygadę Strzelców, a jej dwa pułki połączono w jeden - 361 pułk strzelców płk. Afnera. Pułk konny zaś włączono do sowieckiego 2 Kaukaskiego pułku konnego[2].
W połowie marca 361 pułk strzelców otrzymał zadanie ochrony linii demarkacyjnej z Rumunią, wzdłuż Dniestru. Jego I batalion stacjonował w Owidiopolu, sztab 2 batalionu, 4 kompania strzelców, kompania km, konny zwiad i kadra 3 batalionu w Tyraspolu, 5 kompania – w Parkanach; 6 kompania – w Grigoriopolu.
6 kwietnia pododdziały pułku, które stacjonowały w rejonie Tyraspola, zbuntowały się przeciw władzy sowieckiej. Jednostce przywrócono wtedy jej poprzednią nazwę: 1 Czarnomorski pułk piechoty, a dowódcą został sot. Babyczenko. Były dowódca pułku, płk Afner, stanął na czele nowo utworzonego Czarnomorskiego dywizjonu konnego. 1 Czarnomorski pułk piechoty i Czarnomorski dywizjon konny utworzyły tyraspolską grupę ukraińskich wojsk powstańczych – przyszły Oddział Powstańczy na Chersońszczyźnie. Na czele grupy stał początkowo płk Wołodymyr Hałkin, a potem płk Pszonnyk. W kwietniu powstańcy zdobyli Tyraspol i ruszyli na północ, aby dołączyć do Armii Czynnej URL. 16 kwietnia zdobyli Ananiew. Tam przyłączyła się do nich grupa powstańcza z sot. Oleksandrem Aszynowem. 20 kwietnia oddział powstańczy płk. Pszonnyka nawiązał kontakt z wojskami gen. Mychajły Omelianowicza-Pawlenki, które powróciły z I pochodu zimowego. 6 maja pułk czarnomorski został włączony w skład Wołyńskiej Dywizji Zbiorczej, a Czarnomorski dywizjon konny włączono do pułku konnego im. Maksyma Żeleźniaka. Rozkazem dowódcy 2 Wołyńskiej Dywizji Strzelców nr 33 z 3 lipca 1 Czarnomorski pułk piechoty został przekształcony w 5 Czarnomorską Brygadę Strzelców. Z 1. i 3. sotni piechoty utworzono 13 kureń strzelców, z 2. i 4. sotni – 14 kureń strzelców, z grupy karabinów maszynowych – sotnię km[3].
15 października, po przeprowadzonej w rejonie Michałpola mobilizacji, rozpoczęto formowanie 15 kurenia strzelców, przy którym utworzono zapasową szkolną sotnię karabinów maszynowych.
W październiku Armia URL przeprowadziła mobilizację. W jej wyniku liczebność jej oddziałów znacznie wzrosła[4]. W związku z podpisaniem przez Polskę układu o zawieszeniu broni na froncie przeciwbolszewickim, od 18 października wojska ukraińskie zmuszone były prowadzić działania zbrojne samodzielnie[5].
Pod koniec listopada, pod naporem wojsk sowieckich, 5 Czarnomorska Brygada Strzelców przeszła na zachodni brzeg Zbrucza, gdzie została internowana przez Wojsko Polskie. Rozkazem dowódcy 2 Wołyńskiej Dywizji Strzelców nr 77 z 24 listopada została ona przekształcona w 3 Czarnomorski kureń strzelecki, który wszedł w skład nowo zorganizowanej 4 Zbiorczej Brygady Strzelców [6][7].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
- Organizacja brygady w listopadzie 1920[8]
- dowództwo i sztab
- samodzielna sotnia konna
- sotnia techniczna
- półsotnia warty polowej
- 13 kureń strzelców (na etapie formowania)
- 14 kureń strzelców (na etapie formowania)
- 15 kureń strzelców (na etapie formowania)
Żołnierze oddziału[edytuj | edytuj kod]
| Dowódcy brygady | ||
|---|---|---|
| płk Wołodymyr Gałkin | 3 VII – 3 IX | |
| sot. Mykoła Osadczyj | 3 IX – 24 XI | |
| Szefowie sztabu | ||
| chor. Borys Lewyckyj | 3 Vll – 28 IX | |
| chor. Wołodymyr Kowhan | 28 X – 24 XI | |
| Kawalerowie Krzyża Walecznych[9] | ||
|---|---|---|
| czot. Ansowycz Petro | chor. Awgustynopilskyj Wołodymyr | roj. Bereziuk Wasyl |
| szer. Bojarskyj Fedir | szer. Chałaka Andrij | por. Chilinskyj Mychajło |
| szer. Choper Anton | roj. Czaban Iwan | roj. Czaban Mykoła |
| chor. Dawydenko Nykanor | szer. Dobrowolskyj Mykoła | szer. Furman Anton |
| szer. Furman Jefrem | gen. chor. Gałkin Wołodymyr | chor. Hawrysz Łuka |
| czot. Hołecko Moisej | szer. Hwozdeckyj Petro | chor. Jefimow Mykoła |
| bun. Jiżynicz Hryhorij | por. Kapłystyj Makar | szer. Kaszkiw Marko |
| chor. Kołesnyk Jakiw | chor. Korż | por. Kostiuk Mykoła |
| szer. Kozłowskyj Kostiantyn | sot. Kozuta Mykoła | szer. Kuczer Iwan |
| czot. Kuczerenko Iwan | por. Kusznir | bun. Leweneć Olejko |
| czot. Melnyczenko Sawa | sot. Muntian Wasyl | roj. Nazarenko Iwan |
| chor. Nikitin Fedir | czot. Onyszczenko Iwan | por. Paszczenko I wan |
| szer. Pidkaura Josyp | chor. Podilskyj Kostiantyn | szer. Prodan Parfentij |
| roj. Rudnyckyj Iwan | czot. Rżepeckyj Petro | szer. Sztatnyj Dmytro |
| sot. Tepłyj Hnat | sot. Tomasewycz Dmytro | chor. Towstonih Hawryło |
| chor. Us Walentyn | chor. Usyk Anton | roj. Władiuk Wasyl |
| roj. Zinczuk Iwan | szer. Zorenko Terentij | chor. Żyhałenko Stepan. |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Szajdak 2005 ↓, s. 108.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 268.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 269.
- ↑ Legieć 2002 ↓, s. 189.
- ↑ Legieć 2002 ↓, s. 177.
- ↑ a b Rukkas 2020 ↓, s. 270.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 219.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 267.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 636.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jacek Legieć: Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w kampanii polsko-bolszewickiej 1920 r.. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002. ISBN 83-7322-529-3.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Andrij Rukkas: Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8098-843-9.
- Sebastian Szajdak: Polsko–ukraiński sojusz polityczno–wojskowy w 1920 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2005. ISBN 83-7399-132-8.