Informacje z przypisów rzeczowych (cytaty) powinny znaleźć się w tekście głównym; konieczne sprawdzenie nowszych publikacji dot. rakotwórczości; potrzebne dodanie źródeł do części informacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Znajduje zastosowanie jako barwnik w biologii, zwłaszcza jako barwnik histologiczny. Jest barwnikiem polichromatycznym, tzn. barwi ortochromatycznie w tej samej lub zbliżonej barwie niektóre struktury, a inne – metachromatycznie w barwie wyraźnie odmiennej (np. składniki cytoplazmy komórek tucznych dają się wybarwiać błękitem toluidynowym metachromatycznie na czerwono-purpurowo, gdy tło barwi się na niebiesko). Niebieski roztwór błękitu toluidynowego stosuje się w badaniach na obecność ligniny, która wiąże się z włóknami celulozowymi i wzmacnia oraz utwardza ściany komórkowe w roślinach – wynik jest pozytywny przy zmianie zabarwienia z niebieskiego na różowy[potrzebny przypis]. Błękit toluidynowy uwidacznia struktury komórkowe przy barwieniu osadu moczu oraz mastocytów w wycinkach skóry, ze względu na obecność heparyny w zasadochłonnych ziarnach w cytoplazmie[a][5].
Przykład barwienia komórek tucznych błękitem toluidynowym. Komórki mogą wydawać się nieco zdegranulowane, ponieważ w czasie doświadczenia były aktywowane antygenem
Obraz mikroskopowy przekroju oka ślimaka barwionego błękitem toluidynowym (oznaczenia: VK – komora przednia, L – soczewka, R – siatkówka, Sn – nerw wzrokowy)
Dawniej błękit toluidynowy stosowano jako lek przeciwkrwotoczny przy przedawkowaniu heparyny i w krwawieniach, zwłaszcza z macicy[b], oraz środek diagnostyczny w badaniu testowym[c][2]. Jednakże ze względu na objawy niepożądane ograniczono jego stosowanie[d] i dziś stosowany jest m.in. do barwienia in vivo zmian śluzówki jamy ustnej jako badanie przesiewowe w celu wytypowania zmian[6] do dalszej diagnostyki w kierunku raka jamy ustnej[7], śluzówki przełyku[8], dróg rodnych[9][10]. Co do rakotwórczości błękitu toluidynowego rezultaty badań są niejednoznaczne[11][12].
↑Dodatkowe barwienie błękitem toluidyny lub błękitem alcjanu uwidacznia charakterystyczne, wybarwione metachromatycznie ziarnistości komórek tucznych[4].
↑Gdyż Podobnie jak siarczan protaminy, usuwa objawy wywołane przedawkowaniem heparyny. Jest on poza tym również skuteczny przy krwawieniach powstałych na innym tle, a zwłaszcza w przypadkach plamicy krwotocznej. Nie wpływa przy tym ani na ilość krwinek płytkowych, ani też na czas krwawienia. Toteż: Błękit toluidynowy okazał się szczególnie skuteczny w krwawieniach macicznych, w silnych i długotrwałych krwawieniach miesięcznych[2].
↑Błękit toluidynowy podany dożylnie wydala się z ustroju przez nerki i przewód pokarmowy. Znaczna ilość barwnika wydala się w pierwszych 24 godzinach, reszta zaś w ciągu 36–48 godzin, barwiąc przy tym mocz i kał. Nie wywołuje jednak zabarwienia skóry[2].
↑Błękit toluidynowy wywołuje czasem objawy uboczne, jak nudności i wymioty, a niekiedy uczucie strachu i niepokój. Innych bardziej groźnych objawów u ludzi dotychczas nie notowano. W doświadczeniach na zwierzętach (psach) błękit toluidynowy wywołuje hemolizę krwinek czerwonych, leukocytozę oraz zakrzepy. W dużych dawkach, podobnie jak błękit metylenowy i p-dwunitrofenol, wywołuje gorączkę obwodową, zależną od wzmożonej przemiany węglowodanowej wskutek glikogenolizy[2].
↑Freida L.F.L.CarsonFreida L.F.L., ChristaCh.HladikChristaCh., Histotechnology. A Self-Instructional Text, wyd. 3, Hong Kong: American Society for Clinical Pathology Press, 2009, s. 188, ISBN 0-89189-581-7, OCLC750496410.
↑R.S.R.S.RedmanR.S.R.S., S.H.S.H.KrasnowS.H.S.H., R.A.R.A.SniffenR.A.R.A., Evaluation of the carcinogenic potential of toluidine blue O in the hamster cheek pouch, „Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, and Endodontology”, 74 (4), 1992, s. 473–480, DOI: 10.1016/0030-4220(92)90299-6, PMID: 1408024.
↑A.J.A.J.DunipaceA.J.A.J. i inni, Mutagenic potential of toluidine blue evaluated in the Ames test, „Mutation Research”, 279 (4), 1992, s. 255–259, DOI: 10.1016/0165-1218(92)90241-Q, PMID: 1377780.