Bajla Gertner

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Bajla Gertner znana również jako Bela Gertner lub Belka Gertner (ur. 1929 w Ostrowcu, zm. 4 lipca 1946 w Kielcach[1]) – polska autorka wierszy pochodzenia żydowskiego, więźniarka niemieckich obozów koncentracyjnych podczas II wojny światowej, jedna z ofiar tzw. pogromu kieleckiego[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Grób ofiar pogromu na kieleckim cmentarzu żydowskim

Była córką Izraela Daniela i Rywki[1].

W czasie okupacji niemieckiej zginęli jej rodzice oraz jej starszy brat Aba[2] Gertner, który zginął podczas powstania w getcie warszawskim walcząc na terenie szopów Toebbensa-Schultza[3]. Według Rubina Katza, Bela była jedynym członkiem swojej rodziny, który przeżył wojnę[2]. Bajla Gertner była więźniarką obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau nr A-16910[4].

Po wojnie zamieszkała w kibucu partii „Ichud”, który mieścił się na trzecim piętrze budynku przy ul. Planty 7 w Kielcach i w ramach, którego jego mieszkańcy szykowali się do osadnictwa w Izraelu (wówczas terytorium mandatowe). Według wspomnień nauczyciela i wychowawcy w kibucu Raphaela Blumenfelda, Bela była zaangażowana w życie kibucu i redagowała jego cotygodniowy biuletyn afiszowy. Według wspomnień Blumenfelda pisała również wiersze i rymowanki. Była nieśmiałą, introwertyczną nastolatką, zawsze zamyśloną, która mimo to była bardzo zainteresowana społecznymi działaniami kibucu[2].

Zginęła zamordowana w trakcie tzw. pogromu kieleckiego w dniu 4 lipca 1946[5] wraz z czworgiem innych mieszkańców kibucu[2]. Zgodnie z jednym z przekazów została wyrzucona przez okno na ulicę[1][6]. Sekcja wykazała: złamania kości czaszki z przemieszczeniem, liczne rany cięte głowy, w szczęce górnej prawdopodobnie wybite jedynka i dwójka, obrażenia zadane narzędziem twardym tępokrawędzistym[1].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Bela Gertner jest bohaterką wiersza Jacka Podsiadły pt. Słup ze słów. Wiersz ukazał się początkowo w Gazecie Wyborczej[7] i Książkach. Magazynie do Czytania[8][9], a następnie w tomiku wierszy Podsiadły pt. Podwójne wahadło[10]. Dyskusję na temat wiersza podejmowali na łamach Gazety Wyborczej – Joanna Tokarska-Bakir i Juliusz Kurkiewicz w artykule Co Polacy zrobili Żydom? Wyjątkowy wiersz Podsiadły. Ten jeden, którego Miłosz nie napisał[11] oraz Marta Tomczok, Karolina Koprowska, Jacek Leociak, Bożena Keff, Piotr Sadzik i Jan Potkański w artykule Wiersz „Słup ze słów” Jacka Podsiadły na łamach Magazynu Wizje[8]. Wiersz ten w aranżacji muzycznej nagrał Jacek Kleyff[12].

Bela Gertner była również bohaterką warsztatów organizowanych przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego[13]. Postać Beli pojawiła się także w sztuce pt. 1946 poświęconej wydarzeniom pogromu kieleckiego i wystawionej w 2017 na deskach Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach w reżyserii Remigiusza Brzyka[14][15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Ostrowczanie w pogromie kieleckim. zydowskiostrowiec.blogspot.com. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e Bajla (Bela) Gertner. jewsofostrowiec.com. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
  3. ↑ Aba Gertner. jewsofostrowiec.com. [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
  4. ↑ Najbardziej bałem się, że pani zapyta: "Na tym kirkucie to pan naprawdę siusiał?". wyborcza.pl. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
  5. ↑ 4 lipca 1946 rok. dom-kielce-planty7.pl. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
  6. ↑ Twórca filmu o pogromie kieleckim: Dziadkowie nie opowiadają dzieciom i wnukom, że kogoś zabili. weekend.gazeta.pl. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
  7. ↑ Słup ze słów. wyborcza.pl. [dostęp 2021-05-20]. (pol.).
  8. ↑ a b DEBATA: Wiersz „Słup ze słów” Jacka Podsiadły. magazynwizje.pl. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
  9. ↑ Równanie na dzwon (Jacek Podsiadło, „Podwójne wahadło”). magazynwizje.pl. [dostęp 2021-05-20]. (pol.).
  10. ↑ “Słup ze słów czyli dokąd prowadzą imiona”. slowonadzis.com. [dostęp 2021-05-20]. (pol.).
  11. ↑ Co Polacy zrobili Żydom? Wyjątkowy wiersz Podsiadły. Ten jeden, którego Miłosz nie napisał. wyborcza.pl. [dostęp 2021-05-20]. (pol.).
  12. ↑ Jacek Kleyff, Jan Kleyff, Nasta Niakrasava, Jacek Podsiadło - "Słup ze słów". zydowskiostrowiec.blogspot.com. [dostęp 2021-05-20]. (pol.).
  13. ↑ Oferta edukacyjna. jankarski.org.pl. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  14. ↑ Prapremiera sztuki o pogromie na scenie dramatycznej. radio.kielce.p. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  15. ↑ Kontra. teatr-pismo.pl. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bajla_Gertner&oldid=67532839”