Brachyrhinodon
| Okres istnienia: karnik | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| (bez rangi) | Clevosauridae | ||
| Rodzaj |
Brachyrhinodon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Brachyrhinodon – rodzaj lepidozaura z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae). Jego skamieniałości odkryto w datowanych na karnik osadach formacji Lossiemouth Sandstone w północnej Szkocji. Jest to jeden z najstarszych znanych sfenodontów[1]. Brachyrhinodon osiągał 15–20 cm długości. Miał ostre zęby służące prawdopodobnie do ścinania niewielkich roślin[2]. Jest blisko spokrewniony z rodzajami Polysphenodon i Clevosaurus, wraz z którymi należy do kladu Clevosauridae[3]. Zarówno Polysphenodon, jak i Brachyrhinodon miały tępe pyski, jednak jak wykazali Fraser i Benton (1989) stopień skrócenia pyska u obu tych form był przeszacowany ze względu na zniekształcenia znanych skamieniałości. Wydłużona okolica skroniowa oraz długość regionu międzyoczodołowego większa niż długość płyty ciemieniowej są cechami zaawansowanymi wśród hatteriowatych. Polysphenodon w obu przypadkach wykazuje cechy plezjomorficzne, zaś Brachyrhinodon – zaawansowane[1].
Paleoekologia[edytuj | edytuj kod]
Późnotriasowe stanowiska zawierające skamieniałości gadów są istotne, gdyż dokumentują zmiany zachodzące w ekosystemach, kiedy synapsydy, bazalne archozaury i rynchozaury były zastępowane przez faunę zdominowaną przez dinozaury. Przykładem takiego stanowiska jest formacja Lossiemouth Sandstone, z której pochodzą wszystkie znane skamieniałości Brachyrhinodon. Kości zwierząt zostały odkryte w piaskowcu, ewidentnie zachowanym wewnątrz wydmy dzięki wiatrowi, a nie wodzie – na co wskazują otoczka skały oraz dobrze zaokrąglone ziarnka piasku. Oprócz szczątków Brachyrhinodon odkryto tam również skamieniałości przedstawicieli siedmiu innych rodzajów gadów. Najliczniejszymi zwierzętami na terenie formacji Lossiemouth Sandstone w późnym triasie były rynchozaur Hyperodapedon i aetozaur Stagonolepis, będące średniej wielkości roślinożercami. Dominującym drapieżnikiem tamtejszych ekosystemów był Ornithosuchus – duże osobniki prawdopodobnie były w stanie zagrozić obu tym roślinożercom. Niewielkie gady, takie jak Brachyrhinodon, przedstawiciel grupy Procolophonidae Leptopleuron i należący do kladu Avemetatarsalia Scleromochlus – mierzące 15–20 cm długości – stanowiły 5–25% ogólnej liczby zwierząt. Zagrażały im młode ornitozuchy, dinozauromorf Saltopus oraz bardzo rzadki archozaur z rodzaju Erpetosuchus. W formacji Lossiemouth nigdy nie odnaleziono skamieniałości żadnych roślin[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Nicholas C. Fraser, Michael J. Benton. The Triassic reptiles Brachyrhinodon and Polysphenodon and the relationships of the sphenodontids. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 96 (4), s. 413–445, 1989. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1989.tb02521.x. (ang.).
- ↑ a b Tetrapods of the Triassic. W: Michael J. Benton: Vertebrate Palaeontology. Wyd. trzecie. Blackwell Publishing, 2005, s. 148–149. ISBN 0-632-05637-1.
- ↑ José Bonaparte, Hans-Dieter Sues. A new species of Clevosaurus (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the Upper Triassic of Rio Grande do Sul, Brazil. „Palaeontology”. 49 (4), s. 917–923, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00568.x. (ang.).