Jan Kazimierz Danysz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Kazimierz Danysz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 marca 1884
Paryż

Data i miejsce śmierci

listopad 1914
w okolicach Roubaix, Francja

Przyczyna śmierci

zginął na froncie francuskim
I wojny światowej

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

polska,
obywatelstwo francuskie

Tytuł naukowy

doktor

Alma Mater

Uniwersytet Paryski, Paryż

Pracodawca

Katedra fizyki
Marii Skłodowskiej-Curie
w Sorbonie
Pracownia Radiologiczna TNW, Warszawa

Rodzice

Bronisława z Gałęzowskich Danysz,
Jan Danysz

Dzieci

Marian Danysz

Odznaczenia
Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Kazimierz Danysz (ur. 11 marca 1884 w Paryżu, zm. w listopadzie 1914 w okolicach Roubaix) – polski fizyk urodzony i wykształcony we Francji (obywatel francuski), syn Jana Danysza i ojciec Mariana Danysza, uczeń Pierre'a Curie i asystent Marii Skłodowskiej-Curie, twórca pierwszego spektrometru beta[1][2][3][4][5].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Jana Danysza, znanego polskiego bakteriologa, pracownika Instytutu Pasteura, którego nazywano nieoficjalnym ambasadorem Polski[a][1][2]. Syn skończył szkołę średnią w 1901 r., po czym uczył się w Ecole Municipale de Physique et de Chimie Industrielles (Szkole Fizyki i Chemii Przemysłowej), w której wykładał Pierre Curie. Szkoła działała w pobliżu słynnej szopy, w której Maria i Pierre Curie w 1898 r. odkryli rad i polon; kontakt młodego Polaka z małżonkami Curie ułatwiał fakt, że byli oni związani ze środowiskiem polskiej emigracji. Otrzymał dyplom inżyniera w 1905 r. i został asystentem swojego nauczyciela. Już w 1906 r. została opublikowana pierwsza praca dotycząca jego badań (wykonanych w roku 1905) nad promieniotwórczym ołowiem otrzymanym ze smółki uranowej[1].

W kolejnych latach studiował na Wydziale Fizyko-Matematycznym paryskiej Sorbony. Po ukończeniu studiów w roku 1910 został asystentem Marii Skłodowskiej-Curie[b]. W pierwszym roku pracy przygotowywał wszystkie doświadczenia prezentowane na jej wykładach. Pod wpływem Pierre'a i Marii Curie zajął się badaniem promieniowania beta. Stopień doktora nauk fizycznych uzyskał w 1913 r., na podstawie pracy nt. Recherches expérimentales sur les rayons beta de la famille du radium (Eksperymentalne badania na promieniowania beta rodziny radu)[1].

Gdy w 1912 r. Towarzystwo Naukowe Warszawskie (TNW) rozpoczęło organizowanie Pracowni Radiologicznej w Warszawie, Maria Skłodowska-Curie zgodziła się objąć jej kierownictwo, równocześnie polecając J.K. Danysza na swojego zastępcę w Warszawie i Ludwika Wertensteina (drugiego ze swoich współpracowników) na asystenta. Obaj rozpoczęli pracę w Warszawie w roku 1913, a już w czerwcu 1914 r. opublikowano wyniki badań wykonanych w nowej jednostce[1]. W 1914 był także wykładowcą Wydziału Przyrodniczego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[6].

Wybuch I wojny światowej przerwał te prace. Młody kierownik Pracowni – jako obywatel francuski i oficer rezerwy armii francuskiej – został w sierpniu 1914 r. powołany do wojska. Zginął na froncie francuskim w listopadzie 1914 r.[1][2] w okolicach Roubaix[7]. Został pochowany 8 listopada koło Reims[8].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Wykaz publikacji Jana Kazimierza Danysza opublikował w 1914 r. Ludwik Wertenstein[9]:

  • Sur le plomb radoactif extrait de la pechblende, C.R., nr 143, s. 232–234 (1906)
  • Sur les rayons beta de la famille du radium, C.R., nr 153, s. 339–341; 1066–1068; Le Radium, nr 9, s. 1–5 (1912)
  • wspólnie z J. Gőtzem; Sur le rayons beta de la radioactivité induite á évolution lente, Le Radium, t. 9, nr 6 (1912)
  • Sur le ralentissement subi par les rayons beta lorsqu'ils traversent la matière, C.R., nr 154, s. 1502–104 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Sur les charges électriques transportées par les rayons alpha et beta, C.R., nr 155, s. 500–503 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Sur les charges électriques des rayons alpha et beta, Le Radium, nr 9, s. 417–421 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Electric Charges of Alpha and Beta-rays, American Journal of Science, t. 35 (4), s. 295–307 (1913)
  • Sur les rayons beta des radiums B, C, D, E, Le Radium t. 10
  • Sur les rayons beta de la famille radium, Journ. de Physique, nr 3, s. 949–961 (1913)
  • O radioaktywności i ciałach radioaktywnych, Gaz. Lek., Warszawa (II), nr 33, s. 1531–1536 (1913)
  • O promieniach beta pierwiastków promieniotwórczych z grupy radu, Prace Mat-Fiz, nr 25, s. 1–10 (1914)
  • wspólnie z L. Wertensteinem; Próba oddziaływania za pomocą promieni alfa na szybkość przemian promieniotwórczych, Spraw. T.N. W. III. nr 7, s. 546–555 (1914)
  • wspólnie z L. Wertensteinem; O możliwości wywołania w polu magnetycznym anizotropii w wysyłaniu promieni alfa, Spraw. T.N. W. III. nr 7, s. 555–557 (1914)
  • Tentative fainte pour influencer la vitesse des transformations radioactives par les rayons alpha, C.R., nr 161, s. 784–787 (1914)
  • Ludwik Wertenstein, Ś.p.Jana Danysza praca ostatnia: Ładunek promieni beta RaB i RaC, Spraw. T.N. W. III. nr 9, s. 929–952 (1916)

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Wspomnienia[edytuj | edytuj kod]

Towarzystwo Naukowe Warszawskie zorganizowało 10 grudnia 1914 r. specjalne posiedzenie Wydziału III, na którym wkład J.K. Danysza do fizyki światowej przedstawiali prof. Józef Boguski oraz najbliższy współpracownik – Ludwik Wertenstein, który powiedział m.in.[1]:

Cechowała go mocna, żywiołowa potrzeba konkretnej twórczości, uderzała w nim świeżość uczuć szczerość i bezpośredniość; działalność naukowa nie zabijała w nim – jak to często bywa – życia wszechstronnego, była tylko zdrową funkcją duchową bogatej, harmonijnie rozwiniętej natury, a w życiu codziennym cechował go takt, miara i wdzięk w obejściu.

Ludwik Wertenstein, (1914)

Z okazji 40-lecia śmierci J.K. Danysza Ignacy Stroiński (Katedra Chemii Jądrowej UJ przygotował artykuł biograficzny, który zakończył[1]:

Postać Danysza trwale złączona jest z Pracownią Radiologiczną T.N.W., która w miarę skromnych możliwości finansowych na przestrzeni 25 lat swojej działalności (1914–1939) realizowała prace z dziedziny promieniotwórczości, tak wspaniale rozpoczętej przez naszą największą uczoną, Marię Skłodowską-Curie. Jego dzieło stanowi piękny udział w dorobku nauki polskiej.

Ignacy Stroiński, (1954)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jan Danysz – ojciec Jana Kazimierza – przed uzyskaniem matury emigrował do Francji; tam skończył studia przyrodnicze. Przyjął obywatelstwo francuskie, jednak pozostał Polakiem. Założył Towarzystwo dla Polaków przebywających we Francji – „Spójnia”, do którego należeli m.in. Stanisław Przybyszewski, Władysław Reymont, Stefan Żeromski.
  2. ↑ Maria Skłodowska-Curie kierowała w Sorbonie katedrą fizyki, zajmując w maju 1906 r. miejsce zmarłego męża.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i Ignacy Stroiński: Jan Kazimierz Danysz. W czterdziestą rocznicę śmierci. www.ifpan.edu.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  2. ↑ a b c Jan Kazimierz Danysz. [w:] Portal „Świadomie o atomie”, Kompendium historyczne [on-line]. soa.pgeej1.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  3. ↑ Danysz Jan Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2012-09-02].
  4. ↑ Danysz Jan Kazimierz. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  5. ↑ Cyt. według I. Stroińskiego; M. Centnerszwer: Polski Słownik Biograficzny, tom IV, hasło Danysz, Jan Kazimierz. Kraków: P.A.U., 1937, s. 431.
  6. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  7. ↑ Ś. p. Jan Danysz. „Kurjer Lwowski”. 471, s. 3, 7 grudnia 1914.
  8. ↑ Kronika. Z Paryża. „Kurjer Lwowski”. 479, s. 3, 15 grudnia 1914.
  9. ↑ Cyt. według I. Stroińskiego; Ludwik Wertenstein. Prace naukowe ś.p. Jana Danysza. „Sprawozdania T.N.W III”. 7, s. 664–672, 1914. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Kazimierz_Danysz&oldid=72874198”