Karsznice (powiat zduńskowolski)

Karsznice
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	zduńskowolski
Gmina	Zduńska Wola
Liczba ludności (2022)	307
Strefa numeracyjna	43
Kod pocztowy	98-220
Tablice rejestracyjne	EZD
SIMC	0721716
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Zduńska Wola Karsznice
	Położenie na mapie Polski Karsznice
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Karsznice
	Położenie na mapie powiatu zduńskowolskiego Karsznice
	51°34′43″N 19°01′02″E/51,578611 19,017222

Karsznice – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, w gminie Zduńska Wola. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa sieradzkiego.

W latach 1959–1972 stanowiły wraz z Karsznicami osiedle Karsznice. Część wsi obejmującą osiedle kolejowe, stację kolejową i lokomotywownię w 1973 włączono w granice miasta Zduńska Wola.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Karsznice, być może, wywodzi się od staropolskiego wyrazu „karśniawy” – leworęki (St. Kozierowski). Pierwsza wzmianka z 1386 dotyczy Mikołaja (Nicolaus) de Karsnicze, Carsnicz. W 1398 występuje właściciel wsi Olbracht de Karsznicze, a pamiątką po nim była rola o nazwie Olbrachty – jako tzw. przyległość występująca jeszcze w XIX w. W 1552 pisano: Karsznycze. W XVI w. zamieszkują tu Karszniccy herbu Jastrzębiec, którzy z czasem podzielili się na dwie gałęzie: o przydomku Sasin z Karsznic Wlk. i Fundament z Karsznic Mł. W 1827 było tu 8 domów, 106 mieszkańców. Folwark miał obszar 689 mórg, było w nim 6 domów murowanych i 9 drewnianych oraz budynki gospodarcze, piękny park i staw obfity w ryby. Ok. XVIII w., w wyniku mariażu Franciszki Karśnickiej z Zygmuntem Jaksa Dobkiem, dobra zmieniły właścicieli. Ich córka Barbara została żoną Jiliana Malczewskiego, a z tego związku urodził się syn Franciszek Salezy. Zygmunt Dobek herbu Gryf był skarbnikiem sieradzkim (1772–1778), miecznikiem sieradzkim (1778–1793), pisarzem grodzkim bydgoskim i podstarościm sieradzkim.

W 1816, w wyniku działów majątkowych, powstały trzy schedy. Właściciel Karsznic Marceli Karczewski zginął w Warszawie w 1861 od salwy Rosjan w czasie demonstracji ulicznej urządzonej w 30. rocznicę bitwy o Olszynkę Grochowską. Ostatnim właścicielem Karsznic był Wierzchleyski (h. Berszten II), który odziedziczył majątek po ciotce Zofii – aż do II wojny światowej. Jest tu grób niemieckich żołnierzy poległych 30 listopada 1914.

O tej niewielkiej wsi zaczęło być głośno w Polsce w związku z budową linii kolejowej Śląsk–porty na mocy ustawy z 23 kwietnia 1925. Otóż linia ta przebiegała przez wieś o nazwie Karsznice. Roboty rozpoczęto wiosną 1928. Pierwszy pociąg ze Śląska dotarł tu 8 listopada 1930. W tym dniu w Karsznicach otwarto stację kolejową. Linię dokończyło Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe S.A. w Paryżu w 1937. Zbudowano w Karsznicach również parowozownię oddaną do użytku 11 listopada 1933, a w 1934 na potrzeby kolei uruchomiono ujście wody na rzece Grabi w Bilewie. Wybudowano też osiedle mieszkaniowe dla 1300 kolejarzy i ich rodzin. Niemcy rozbudowali karsznicki węzeł kolejowy. W okresie wojny działała tu Samodzielna Placówka Kolejowa ZWZ-AK, prowadząca działalność wywiadowczą i sabotażową. Na przełomie 1942/1943 doszło do licznych aresztowań, a dwóch kolejarzy (Juliusza Syllę i Kazimierza Kałużewskiego) publicznie powieszono.

Po wojnie Zakład Taboru Kolejowego PKP rozbudowano i zmodernizowano. Jest tu Skansen Taboru Kolejowego. W skansenie zgromadzone są lokomotywy parowe, spalinowe i elektryczne z I połowy XX w. Obecnie osiedle kolejarskie stanowi osiedle Zduńskiej Woli (podział pomocniczy w lokalizacji miejskiej), a reszta historycznych Karsznic w których do tej pory znajduje się zrujnowany pałacyk dziedzica, pozostała pod starą nazwą Karsznice i utrzymała status wsi.

Historia administracyjna[edytuj | edytuj kod]

W latach 1867–1954 w gminie Zduńska Wola w powiecie sieradzkim. W Królestwie Polskim przynależała do guberni kaliskiej^[4], a w okresie międzywojennym do woj. łódzkiego. Tam, 19 listopada 1933 utworzyły gromadę Karsznice w granicach gminy Zduńska Wola, składającą się z samej wsi Karsznice^[5].

Podczas II wojny światowej włączone do III Rzeszy. Po wojnie ponownie w powiecie sieradzkim w woj. łódzkim. 1 lipca 1948 wyodrębniono z niej nową gromadę o nazwie Karsznice-Stacja Kolejowa (obecne osiedle Karsznice)^[6]. W związku z reorganizacją administracji wiejskiej (zniesienie gmin) jesienią zarówno gromada Karsznice (wieś) jak i gromada Karsznice-Stacja Kolejowa weszły w skład nowo utworzonej gromady Karsznice^[7]. 31 grudnia 1959 gromadę Karsznice zniesiono w związku z nadaniem jej statusu osiedla^[8]. Cała wieś Karsznice stała się wtedy częścią osiedla Karsznice.

W związku z kolejną reformą administracyjną (odtworzenie gmin i zniesienie gromad i osiedli) 1 stycznia 1973 osiedle Karsznice zniesiono. Część, która przed reformą z 1954 stanowiła gromadę Karsznice-Stacja Kolejowa (osiedlową) włączono do Zduńskiej Woli jako Osiedle Karsznice^[9], natomiast część wiejską (dawną gromadę Karsznice sprzed 1954) włączono z powrotem jako wieś do gminy Zduńska Wola^[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Zduńska Wola Karsznice – stacja kolejowa

Miejscowości:

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Marszałek W., Wędrówka ze Zduńskiej Woli do Marzenina nad Grabią, [w:], „Na sieradzkich szlakach” nr 1/53/1999/XIX, s. 56–59.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 51062
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 431 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Dziennik Praw, rok 1870, tom 70
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 21, poz. 272
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1948, nr 13, poz. 68
↑ Uchwała Nr 38/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu sieradzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Dz.U. z 1959 r. nr 68, poz. 425
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 325
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185)

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 51062

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 431 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Dziennik Praw, rok 1870, tom 70

[5] Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 21, poz. 272

[6] Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1948, nr 13, poz. 68

[7] Uchwała Nr 38/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu sieradzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)

[8] Dz.U. z 1959 r. nr 68, poz. 425

[9] Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 325

[10] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185)

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Burzenin (do 1870) Sieradz Szadek (do 1870 i od 1919) Warta (← od 1886) Zduńska Wola (do 1955 →) Złoczew (do 1870 i od 1919)
Osiedla (1954–72)	Karsznice (od 1959)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Barczew (do 1954) Bartochów (← 1886–1954) Bogumiłów (do 1953) Brąszewice (od 1953) Brzeźnio Burzenin (191?–22) Burzenin (od 1953) Charłupia Mała (do 1954) Dzierzązna (do 1926) Godynice (do 1953) Gruszczyce Klonowa Korczew (1953–54) Krokocice (do 1954) Majaczewice (do 1953) Męka (do 1953) Monice (1953–54) Rossoszyca (1926–54) Sieradz (od 1973) Starostwo Szadek (do 1870) Szadek (od 1870) Warta (od 1973) Wierzchy (do 1954) Wojsławice (do 1953) Woźniki (1953–54) Wróblew Zadzim (do 1954) Zduńska Wola Złoczew Złoczew (1870–74)
Gromady (1954–72)	Annopole (1954–61) Barczew (1954–72) Bartochów (1954–58) Brąszewice (1954–72) Broszki (1954–57) Brzeźnio (1954–72) Burzenin (1954–72) Charchów Pański (1954–55 →) Charłupia Mała (1954–72) Charłupia Wielka (1954–72) Chojne (1954–61) Czechy (1954–68) Dąbrowa Wielka (1956–72) Drużbin (1954–55 →) Dzierżązna (1954–59) Godynice (1954–72) Górna Wola (1954–57) Grabówka (1954–68) Grójec Wielki (1954–57) Gruszczyce (1954–72) Jakubice (1954–58) Janiszewice (1954–68) Jeżew (1954–55 →) Kamionaczyk (1954–59) Kamionka (1968–72) Karsznice (1954–59) Kliczków Mały (1954–72) Klonowa (1954–72) Kłocko (1954–58) Korczew (1954–72) Krobanówek (1954–68) Krokocice (1954–68) Kuźnica Zagrzebska (1954–57) Monice (1954–72) Niechmirów (1954–68) Niemojew (1954–57 (→)) Ostrów (1954–57) Owieczki (1954–57) Potok (1954–57) Prusinowice (1954–61) Ralewice (1954–59 (→)) Rossoszyca (1954–72) Rzechta (1954–68) Sikucin (1954–58) Słomków Mokry (1954–61) Sokołów (1954–56) Stolec (1954–68) Uników (1954–57) Warta (1959–72) Wągłczew (1954–68) Wielka Wieś (1954–72) Wierzchy (1954–55 →) Włocin (1954–61) Włyń (1959–68) Wola Będkowska (1954–57) Woźniki (1954–72) Wróblew (1954–72) Zadzim (1954–55 →) Zagajew (1954–58) Zduńska Wola (1968–72) Złoczew (1958–72) Zygry (1954–55 →) Żuraw (1954–58)