Kutry pancerne typu Fogas
.jpg) „Fogas” | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1916 |
| Zbudowane okręty |
2 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
60 t konstrukcyjna |
| Długość |
36 m |
| Szerokość |
4,6 m |
| Zanurzenie |
1,05 m |
| Napęd |
2 maszyny parowe o mocy 800 KM, 2 kotły, 2 śruby |
| Prędkość |
12 węzłów |
| Załoga |
27 |
| Uzbrojenie |
początkowe: |
Kutry pancerne typu Fogas – seria dwóch rzecznych kutrów pancernych Marynarki Wojennej Austro-Węgier z okresu I wojny światowej, używanych na Dunaju. Po wojnie używane w marynarkach rzecznych Austrii i Królestwa Węgier, uczestniczyły w II wojnie światowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po wybuchu I wojny światowej, w 1914 roku marynarka Austro-Węgier (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) zamówiła po kilkuletniej przerwie dwa nowe rzeczne okręty patrolowe (Flußpatrouillenboot) do służby we Flotylli Dunaju[1]. Budowę powierzono stoczni I.k.u.k.priv D.D.S.G. w Budapeszcie (według innych źródeł, stoczni Ganz, Danubius & Co tamże)[a]. Na etapie budowy jednostki były oznaczone tylko jako patrolowce (Patr. Boot) z małymi literami: „i” i „k”[2]. Stępkę pod budowę pierwszego „k” położono 15 sierpnia 1914 roku, a drugiego „i” w 1915 roku, lecz pierwszy wszedł do służby w grudniu 1915 roku kuter „i”, przemianowany następnie na „Fogas”[2]. Równolegle w 1915 roku podjęto budowę znacznie większych kutrów kolejnego typu Wels, wchodzących równolegle do służby[3].
Okręty[edytuj | edytuj kod]
| Ozn. | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|---|
| i | Fogas | 1915 | 1915 | 6. 12. 1915 | 1927 → Gödöllő (Węgry) |
| k | Csuka | 15. 08. 1914 | 26. 08. 1915 | 1. 03. 1916 | 1921 → Siofok (Węgry), 1929 → Birago (Austria) |
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wyporność konstrukcyjna okrętów wynosiła 60 ton[2]. Długość całkowita wynosiła 36 m, szerokość 4,6 m, a zanurzenie 1,05 m[2].
Załoga początkowo liczyła 27 ludzi, w tym dwóch oficerów[2].
Pierwotne uzbrojenie okrętów stanowiła jedna armata kalibru 66 mm (nominalnie 7 cm), o długości lufy 26 kalibrów (L/26)[2][b]. Uzupełniały ją jeden lub dwa karabiny maszynowe kalibru 8 mm (przypuszczalnie Schwarzlose)[2].
Okręty miały lekkie opancerzenie grubości 5,5 mm[2]. Według innych źródeł, burty miały grubość 5 mm, a pokład 4 mm[4].
Okręty były napędzane przez dwie 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy po 400 KM (łącznie 800 KM), poruszające dwie śruby[5]. Parę dostarczały dwa kotły typu Yarrow[5]. Prędkość wynosiła 12 węzłów, a na próbach uzyskały prędkość maksymalną 13,4–13,5 węzła[2].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Jako pierwszy wszedł do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine kuter „i” 6 grudnia 1915 roku, po czym w następnym roku otrzymał nazwę SMS „Fogas”, a drugi z kutrów 1 marca 1916 roku już wszedł do służby jako „Csuka”[2]. Brały udział w walkach I wojny światowej na Dunaju, między innymi pod rumuńskim portem Giurgiu w drugiej połowie 1916 roku[2]. Operowały też na wodach przybrzeżnych Morza Czarnego[2].
Po zakończeniu działań wojennych, od marca 1919 roku oba kutry były używane przez siły komunistycznej Węgierskiej Republiki Rad, lecz 24 czerwca zostały przejęte przez antykomunistyczne siły adm. Horthy′ego[6]. W listopadzie 1919 roku zostały przejęte przez Brytyjczyków w Dunaújváros, po czym przeznaczone do rozdziału wraz z innymi okrętami Austro-Węgier[6].
Po podziale dawnej floty Austro-Węgier 15 kwietnia 1920 roku oba okręty zostały przyznane Austrii, lecz następnie 5 października „Csuka” został wymieniony z Królestwem Węgier za „Compo”[6]. W 1921 roku „Csuka” został wcielony do służby węgierskiej jako „Siofok”[3]. Austriacki „Fogas” również 6 października 1927 roku został sprzedany Węgrom, gdzie wszedł do służby pod nazwą „Gödöllő”[6]. Z kolei 24 lipca 1929 roku „Siofok” został odsprzedany Austrii, gdzie wszedł do służby pod nazwą „Birago”[3].
W 1938 po anschlussie Austrii „Birago” został przejęty przez III Rzeszę niemiecką, lecz już 7 października 1939 roku został oddany na złom[3]. Z kolei „Gödöllő” został około 1935 roku rozbrojony, lecz przywrócono go do służby w 1941 roku podczas II wojny światowej[3]. Latem 1944 roku został zatopiony przez radzieckie lotnictwo w Újpeszcie (dzielnica Budapesztu)[2][4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 153, stocznia I.k.u.k.priv D.D.S.G. (pierwszego uprzywilejowanego c. i k. Towarzystwa Dunajskiej Żeglugi Parowej; według Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 6, 47 stocznia Ganz, Danubius (błędnie jako Hanz Danubius).
- ↑ Długość lufy L/26 według monografii Flotylli Dunajskiej Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 153, natomiast Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 6 podają L/30.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 152-155.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 153-155.
- ↑ a b c d e Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 156.
- ↑ a b Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 6.
- ↑ a b Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 153.
- ↑ a b c d Pawlik, Christ i Winkler 1989 ↓, s. 153-156.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Siergiej Patianin, Michaił Barabanow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Bałkanskich gosudarstw i stran Wostocznogo Sriediziemnomoria. „Morskaja Kampanija”. 3/2007, 2007. (ros.).
- Georg Pawlik, Heinz Christ, Herbert Winkler: Die k.u.k Donauflotille 1870–1917. Graz: 1989. ISBN 3-900310-45-9. (niem.).