Pieniążek kępkowy
_Murrill_189596.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
pieniążek |
| Gatunek |
pieniążek kępkowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Connopus acervatus (Fr.) K.W. Hughes, Mather & R.H. Petersen Mycologia 102(6): [1464] (2010) | |
Pieniążek kępkowy, łysostopek kępkowy (Connopus acervatus (Fr.) K.W. Hughes, Mather & R.H. Petersen) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1821 Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus acervatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadali mu w 2010 r. Karen W. Hughes, David A. Mather i Ronald H. Petersen. Należy do monotypowego taksonu Connopus[1].
- Agaricus acervatus Fr. 1821
- Agaricus erythropus var. acervatus (Fr.) Pers. 1828
- Collybia acervata (Fr.) P. Kumm. 1871
- Collybia acervata var. albofusca Z.S. Bi & T.H. Li 1997
- Collybia erythropus var. acervata (Fr.) Quél. 1886
- Gymnopus acervatus (Fr.) Murrill 1916
- Marasmius acervatus (Fr.) P. Karst. 1889[2].
Stanisław Domański w 1955 r. nadał mu polską nazwę pieniążek skupiony, Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. zmienili ją na pieniążek kępkowy, a w 2003 r. W. Wojewoda zarekomendował nazwę łysostopek kępkowy[3]. Spójna z aktualną nazwą naukową jest nazwa pieniążek kępkowy.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1–5 cm, początkowo wypukły, potem przechodzący w płaskowypukły. Powierzchnia gładka, za młodu i w stanie świeżym czerwonawo-brązowa, ale wkrótce blednąca do brązowawej lub różowawo płowożółtej (często jest przejściowo dwukolorowa)[4].
Szeroko lub wąsko przyrośnięte do trzonu, średniogęste, za młodu białawe, potem z różowawym odcieniem[4].
Wysokość 2–12 cm, grubość do 0,6 cm, mniej więcej cylindryczny, pusty. Powierzchnia gładka z wyjątkiem białawego meszku w pobliżu podstawy, czerwonawo-brązowa do purpurowo-brązowej i nie blaknąca tak szybko jak kapelusz[4].
Cienki, białawy, bez wyraźnego zapachu, o łagodnym lub gorzkim smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 5,5–7 × 2,5–3 µm, gładkie, eliptyczne lub prawie cylindryczne, nieamyloidalne. Pleurocystyd brak. Cheilocystydy o długości do około 40 µm i różnorodnym kształcie, często z wypukłościami lub płatami, czasem mniej lub bardziej cylindryczne z maczugowatymi lub zaokrąglonymi wierzchołkami. Skórka zbudowana ze splątanych, cylindrycznych, rozgałęzionych (ale nie uchyłkowatych ani koraloidalnych) strzępek o szerokości 2–5 µm[4].
- Gatunki podobne
Jest kilka podobnych gatunków z rodzaju Gymnopus (łysostopek). Kępki owocników tworzy np. łysostopek pozrastany (Gymnopus confluens), ale odróżniają się morfologią. Podobny jest łysostopek twardzioszkowaty (Gymnopus erythropus) rozwijający się głównie na drewnie drzew liściastych[5]. Charakterystyczne dla pieniążka kępkowego cechy to: wytwarzanie kępek owocników na zakopanym w ziemi drewnie drzew iglastych, wypukłe (nie stożkowate) czerwonawo-brązowe kapelusze, które bledną do różowawo-płowych i czerwono-brązowy trzon, który jest nagi, z wyjątkiem lekko kutnerowatej podstawy. U starszych okazów jest wyraźny kontrast między bladymi kapeluszami a czerwonawymi trzonami[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Pieniążek kępkowy występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, podano też jedno miejsce jego występowania w Australii. Najwięcej stanowisk podano w Europie, zwłaszcza na Półwyspie Skandynawskim[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytacza kilkanaście jego stanowisk z uwagą, że jego rozprzestrzenienie i stopień zagrożenia nie są znane[3].
Grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach mieszanych i liściastych, zwłaszcza górskich, pod świerkiem pospolitym, ale także w miastach, przy drogach, wśród igliwia i opadłych liści drzew liściastych. Owocniki tworzy zwykle od czerwca do października[3]. W istocie jego grzybnia rozwija się na zakopanym w ziemi drewnie drzew iglastych. Zwykle owocniki wyrastają w gęstych kępkach[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-01-02] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-01-02] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Michael Kuo, Connopus acervatus [online], Mushroom Expert [dostęp 2023-01-02] (ang.).
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Występowanie Gymnopus acervatus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-01-03].