Raciborowice (województwo małopolskie)
50°07′05″N 20°01′52″E/50,118056 20,031111
| wieś | |
 Widok z południa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2010) |
800 |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-091[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0326173 |
Położenie na mapie gminy Michałowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°07′05″N 20°01′52″E/50,118056 20,031111[1]
| |
Raciborowice – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Michałowice[3][4].
W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie krakowskim.
Wieś dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[5].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości należy do nazw patronimicznych i wywodzi się od imienia założyciela lub właściciela Racibor z dodaną końcówką -wice, która jest charakterystyczna dla słowiańskich nazw miejscowych[6]. Przekazy i dokumenty historyczne z XIII wieku notują dwóch rycerzy Raciborów, ojca oraz syna. Jan Długosz wymienia obu przypisując jednemu z nich założenie miejscowości[6].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0326180 | Koło Kościoła | część wsi |
| 0326196 | Pod Kończyce | część wsi |
| 0326204 | Pod Zastowem | część wsi |
| 0326210 | Prawda | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Raciborowic rozpoczęła się już w pierwszych latach XIII wieku. Pierwsze informacje o Raciborowicach zachowały się w dokumencie wydanym przez Bolesława Wstydliwego 19 maja 1273 roku. Wówczas rycerz Racibor syn Racibora założyciela miejscowości, który ją odziedziczył, darował tę posiadłość krakowskiej kapitule katedralnej[6].
W dziejach wsi zapisał się również król Kazimierz IV Jagiellończyk, który w 1464 roku lokował Raciborowice na prawie niemieckim. Podczas rozbiorów Polski, w latach 1815–1846 wieś należała do Rzeczypospolitej Krakowskiej, a później, aż do roku 1918 do Austrii. Natomiast podczas drugiej wojny światowej do Generalnego Gubernatorstwa.
Z Raciborowic pochodziła s. Eufrozyna (Teresa Rumian) – sercanka, farmaceutka. major Wojska Polskiego, w latach 1967-2005 osobista sekretarka kard. Karola Wojtyły (papieża Jana Pawła II)[7].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
Fasada kościoła wyróżnia się charakterystycznymi ciemnymi cegłami tzw. zendrówkami, układanymi w „zęby” i romby. Wątki, w jakie zostały ułożone, określane są mianem „długoszowych”. Wejścia do kościoła otoczone są portalami schodkowymi, które wieńczą herby fundatora – Wieniawa. Ogromne, gotyckie mury kryją piękne barokowe wnętrze.
W głównym ołtarzu znajduje się XV-wieczny krucyfiks, a w ołtarzach bocznych wizerunki św. Małgorzaty i Matki Boskiej, przywiezione z Rzymu przez Annibale Orgasa (Włocha) oraz XVIII-wieczne organy. Na północnej ścianie kościoła, podczas prac remontowych zostały odkryte (prawdopodobnie renesansowe) freski, przedstawiające sceny z życia Jezusa. W latach okupacji kleryk Karol Wojtyła, wysyłany przez kard. Sapiehę do ówczesnego proboszcza ks. Józefa Jamroza, trzykrotnie spędzał tu wakacje[9]. Na plebanii przechowywane są dary, które Jan Paweł II przekazał do Raciborowic, m.in. papieska sutanna i piuska.
Obok kościoła stoi stara dzwonnica. Dolna, murowana część pochodzi z XV wieku, a górna, drewniana z XIX wieku.
Cmentarz, na który prowadzi stara alejka jesionowa, został założony w 1830 roku (wcześniej zmarłych chowano przy kościele). Przed wejściem rzeźby dwóch aniołów. Na cmentarzu zostało pochowanych wielu żołnierzy. Znajduje się tu m.in. zbiorowa mogiła lotników polskich, walczących w II wojnie światowej o wolność Wielkiej Brytanii, a także grobowiec Franciszka Ptaka, bogatego chłopa i działacza ludowego.
Parafię w Raciborowicach utworzono prawdopodobnie w latach 1325–1327. Budowę obecnego, murowanego kościoła rozpoczął w połowie XV wieku ks. Paweł z Zatora. Do jego śmierci (1460 r.) wzniesiono prezbiterium i zakrystię bez przypór i sklepień. Następnie w latach 1471–1476 wznowiono prace budowlane z fundacji ks. Jana Długosza – słynnego kronikarza i historyka, wychowawcy synów Kazimierza Jagiellończyka.
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Drewniany młyn.
Młyn wodny został zbudowany, jak informuje napis na tragarzu, w 1897 roku. Zaprzestał działania w połowie XX w., gdyż napędzany był wodą z Młynówki (odnogi Dłubni) – rzeki, niegdyś ośmiometrowej szerokości, która obecnie bardziej przypomina strumyk.
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Dzieje szkolnictwa w Raciborowicach sięgają początków XIX wieku. Pierwsze lekcje odbyły się 1 października 1819 roku w budynku starego browaru. W 1829 roku z powodu braku odpowiedniego pomieszczenia nauka została zawieszona. Wznowiono ją dopiero 29 marca 1833 roku. Nauczycielem został ówczesny organista, Ignacy Radzikowski, który dla potrzeb szkoły wynajął jedną izbę w swoim domu. Uczył on dzieci czytania, pisania, prostych rachunków, śpiewania z nut, a także zajęć praktycznych – pszczelarstwa. Szkoła podczas wojen była jeszcze kilkakrotnie zamykana. Nadanie jej imienia ks. Jana Długosza nastąpiło 11 lipca 1925 roku. W obecnym budynku szkolnym lekcje odbywają się od roku szkolnego 1995/96. W 2005 roku zostało dobudowane zaplecze sportowe.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113672
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1053 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
- ↑ a b c Tomkowicz 1906 ↓, s. 8.
- ↑ Telewizja Polska S.A, W Krakowie pochowano s. Eufrozynę, osobistą sekretarkę Jana Pawła II [online], krakow.tvp.pl [dostęp 2023-08-25] (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-29].
- ↑ Karol Wojtyła, Dar i tajemnica
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Tomkowicz: Raciborowice. Kraków: Drukarnia Czasu, 1906.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Raciborowice z Prawdą, wś, pow. krakowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 361., s. 361.
- Raciborowicka świątynia Jana Długosza w blasku jesieni polskiego średniowiecza
- Siedziba gminy: Michałowice
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
