Trybunał Konstytucyjny (Austria)
| |
| Obszar właściwości | |
|---|---|
| Podstawa prawna | |
| Organizacja wewnętrzna | |
| Skład |
14 sędziów i 6 ich zastępców |
| Przewodniczy |
Prezes Trybunału Konstytucyjnego |
| Funkcjonowanie | |
| Okres funkcjonowania |
od 1920 |
| Siedziba | |
| Język urzędowy | |
| Strona internetowa | |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Trybunał Konstytucyjny w Austrii (niem. Verfassungsgerichtshof, w skrócie VfGH) – austriacki sąd konstytucyjny. Jest to jeden z sądów naczelnych (Höchstgericht) Austrii obok Sądu Najwyższego i Trybunału Administracyjnego[1].
Z powodu pełnionej funkcji nazywany jest "strażnikiem Konstyucji" (Hüter der Verfassung). Odpowiada za kontrolę przestrzegania Konstytucji oraz zapewnia ochronę demokratycznego porządku konstytucyjnego[2].
Składa się z 14 sędziów powoływanych przez Prezydenta Federalnego na wniosek Rządu Federalnego i Parlamentu. Swój urząd nie sprawują na określoną kadencję, lecz do przejścia w stan spoczynku lub złożenia orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego[3].
Jego orzecznictwo ma duży wpływ na życie obywateli. Trybunał Konstytucyjny chroni przed przepisami prawnymi naruszającymi konstytucyjne prawa i wolności obywateli, a wydane przez niego orzeczenia prowadzą do zmian w prawie, np. poprzez orzeczenie w sprawie wieku emerytalnego[4], małżeństw homoseksualnych[5][6] czy samobójstwa wspomaganego medycznie[7][8].
Trybunał Konstytucyjny Austrii jest najstarszym utworzonym na świecie sądem konstytucyjnym. Do jego powstania przyczynił się Hans Kelsen, który współtworzył także Konstytucję Austrii[9].
Zadania[edytuj | edytuj kod]
Trybunał Konstytucyjny orzeka m.in. w sprawach:
- o zgodność aktów prawnych z Konstytucją[10],
- o zgodność aktów prawnych z prawem międzynarodowym[11],
- zgodności rozporządzeń z obowiązującym prawem[12],
- sporów kompetencyjnych między sądami i organami administracji publicznej, sądami powszechnymi a sądami administracyjnymi, sądami i Trybunałem Konstytucyjnym, a także pomiędzy Federacją a krajami związkowymi oraz między krajami związkowymi[13],
- o to, czy akt ustawodawczy lub wykonawczy należy do właściwości Federacji czy krajów związkowych na wniosek Rządu Federalnego lub rządu krajowego sporów[14],
- skarg na uchwały i decyzje podjęte przez Komisję Regulaminową Rady Narodowej w sprawie komisji śledczych[15],
- skarg na działalność komisji śledczych[16],
- sporów między komisjami śledczymi a Federalnym Ministerstwem Sprawiedliwości powstałych w trakcie śledztwa prowdzonego przez komisje śledcze[17],
- protestów wyborczych w wyborach prezydenckich, wyborach do organów przedstawicielskich, do Parlamentu Europejskiego i do organów przedstawicielskich ustawowych reprezentacji zawodowych oraz w wyborach rządu krajowego i organów wykonawczych gmin[18],
- protestów wyborczych przeciwko wynikom referendów i Europejskich Inicjatyw Obywatelskich[19],
- skarg na orzeczenia sądów administracyjnych, jeżeli naruszają one konstytucyjne prawa skarżącego lub w wyniku zastosowania sprzecznego z ustawą rozporządzenia, sprzecznej z Konstytucją ustawy, bądź sprzecznej z prawem wewnętrznym umowy międzynarodowej naruszają one konstytucyjne prawa skarżącego[20],
- odpowiedzialności konstytucyjnej za popełnienie zawinionych deliktów konstytucyjnych przez naczelne organy federalne lub krajowe, w tym m.in. Prezydenta Federalnego, Rządu Federalnego, Prezesa Trybunału Obrachunkowego, Przedstawiciela Republiki Austrii w Radzie Unii Europejskiej, naczelników krajów związkowych, zastępców naczelników krajów związkowych, członków rządów krajowych i prezesów lub pełniących obowiązki przewodniczącego krajowych rad szkolnych[21].
Wszczęcie procedury zbadania konstytucyjności aktów prawnych[edytuj | edytuj kod]
Trybunał Konstytucyjny bada zgodność ustaw z Konstytucją z urzędu, jeżeli zajdzie taka konieczność w związku z toczącym się przed nim postępowaniem albo na wniosek[22]:
- sądów,
- każdej innej osoby, której konstytucyjne prawa zostały naruszone,
- rządu krajowego, ⅓ posłów Rady Narodowej lub ⅓ członków Rady Federalnej (dotyczy to wyłącznie ustaw federalnych),
- Rządu Federalnego lub jeżeli tak stanowi konstytucja kraju związkowego ⅓ posłów parlamentu krajowego (dotyczy to wyłącznie ustaw krajowych).
Zgodność rozporządzeń i umów międzynarodowych z obowiązującym prawem Trybunał Konstytucyjny bada z urzędu, jeżeli zajdzie taka konieczność w związku z toczącym się przed nim postępowaniem albo na wniosek[23]:
- sądów,
- każdej innej osoby, której konstytucyjne prawa zostały naruszone,
- rządu krajowego lub Rzecznika Ludowego (dotyczy to rozporządzeń wydawanych przez organy federalne),
- Rządu Federalnego, Rzecznika Ludowego, jeżeli konstytucja kraju związkowego uznaje Rzecznika Ludowego za właściwego w sprawach zastrzeżonych dla danego kraju związkowego lub instytucji utworzonej na wzór Rzecznika Ludowego przez kraj związkowy (dotyczy to rozporządzeń wydawanych przez organy krajowe),
- gminy (dotyczy to rozporządzeń wydawanych przez organy nadzorujące gminy).
Wykonanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego[edytuj | edytuj kod]
Zadanie wykonania orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego należy do Prezydenta Federalnego[24], chyba że Federalna Ustawa Konstytucyjna zastrzega je sądom powszechnym[25]. Jest ono przeprowadzane na podstawie poleceń Prezydenta Federalnego przez wskazane przez niego organy federalne lub krajowe, włącznie z Policją Federalną i Federalnymi Siłami Zbrojnymi[26].
Sędziowie[edytuj | edytuj kod]
Trybunał Konstytucyjny orzeka w pełnym składzie pod przewodnictwem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. W razie nieobecności któregoś z sędziów wzywa się zastępcę sędziego, który zastępuje nieobecnego sędziego. Zastępca ma on takie same uprawienia jak sędzia[27].
Wybór[edytuj | edytuj kod]
Sędziowie i ich zastępcy powoływani są przez Prezydenta Federalnego na wniosek Rządu Federalnego, Rady Narodowej i Rady Federalnej. Prezydent Federalny może nie uwzględnić wniosku i tym samym odrzucić go. W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 14 sędziów (włącznie z Prezesem i Wiceprezesem Trybunału Konstytucyjnego) i 6 zastępców sędziów z czego[28]:
- Prezesa, Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, 6 sędziów i 3 ich zastępców Prezydent Federalny powołuje na wniosek Rządu Federalnego.
- 3 sędziów i 2 ich zastępców Prezydent Federalny powołuje na wniosek Rady Narodowej.
- 3 sędziów i 1 zastępcę sędziego Prezydent Federalny powołuje na wniosek Rady Federalnej.
Wymagania[edytuj | edytuj kod]
Na sędziego lub zastępcę sędziego może zostać powołana wyłącznie osoba, która[29]:
- ukończyła studia prawnicze lub prawno-politologiczne,
- posiada co najmniej 10-letnie doświadczenie prawnicze.
Dodatkowo kandydaci przedstawiani przez Rząd Federalny są powoływani spośród sędziów, urzędników administracji publicznej i profesorów uniwersyteckich[30].
Sędziowie i zastępcy sędziów mogą pełnić swą funkcję do osiągnięcia 70. roku życia. Trybunał Konstytucyjny może w orzeczeniu zadecydować o wcześniejszym złożeniu sędziego lub zastępcy sędziego z urzędu[31].
Zasada incompatibilitas[edytuj | edytuj kod]
Na sędziego lub zastępcę sędziego nie może zostać powołany członek Rządu Federalnego lub rządu krajowego, organu przedstawicielskiego (np. Rady Narodowej czy parlamentu krajowego) oraz poseł do Parlamentu Europejskiego, a także osoba należąca do partii politycznej[32].
Na stanowisko Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego nie może zostać powołana osoba, która sprawowała przynajmniej jedną z powyższych funkcji w ciągu co najmniej 4 lat[33].
Prezes Trybunału Konstytucyjnego[edytuj | edytuj kod]
Na czele Trybunału Konstytucyjnego stoi Prezes Trybunału Konstytucyjnego (niem. Präsident des Verfassungsgerichtshofes). Przewodniczy on rozprawom i prowadzi narady[34]. Może on także powierzyć Wiceprezesowi Trybunału Konstytucyjnego (Vizepräsident des Verfassungsgerichtshofes) zadanie prowadzenia rozprawy i narady[35]. W razie nieobecności Prezesa Trybunału Konstytucyjnego zastępuje go Wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego[36].
Strój urzędowy[edytuj | edytuj kod]
W trakcie rozpraw i na czas ogłaszania orzeczeń sędziowie Trybunału Konstytucyjnego używają stroju urzędowego (niem. Amtskleid), na który składa się toga (nazywana w Austrii Talar) i biret (Barett). Toga wykonana jest z czarnego materiału, a jej wypustki, trójkątne klapy i kołnierz są koloru fioletowego. Są 3 rodzaje strojów urzędowych odpowiednio przewidziane dla: sędziów, Wiceprezesa i Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Strój Wiceprezesa różni się od noszonego przez sędziów tym, że kołnierz obszyty jest białym futrem, natomiast strój Prezesa obszyty jest podwójnym futrem.
Lista Prezesów Trybunału Konstytucyjnego[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Zdjęcie | Imię i nazwisko | Objęcie urzędu | Złożenie urzędu |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Paul Vittorelli | 14 lutego 1919 | 1921 | |
| 2. | Paul Vittorelli | 15 lutego 1921[37] | 30 lutego 1930 | |
| 3. | Ernst Durig | 16 lutego 1930 | 14 lipca 1934 | |
| 4. | Ernst Durig | 14 grudnia 1945 | 17 czerwca 1946 | |
| 5. | Ludwig Adamovich senior | 19 czerwca 1946[38] | 23 września 1955 | |
| 6. | Gustav Zigeuner | 1 lutego 1956 | 31 grudnia 1957 | |
| 7. | Walter Antoniolli | 12 lutego 1958 | 3 października 1977 | |
| 8. | Erwin Melichar | 10 października 1977 | 31 grudnia 1983 | |
| 9. | 
|
Ludwig Adamovich junior | 1 stycznia 1984 | 31 grudnia 2002 |
| 10. | 
|
Karl Korinek | 1 stycznia 2003 | 30 kwietnia 2008 |
| 11. | 
|
Gerhart Holzinger | 1 maja 2008 | 31 grudnia 2017 |
| 12. | 
|
Brigitte Bierlein | 23 lutego 2018 | 2 czerwca 2019 |
| 13. | 
|
Christoph Grabenwarter | 19 lutego 2020 |
Siedziba[edytuj | edytuj kod]
Budynek[edytuj | edytuj kod]
Od sierpnia 2012 r. siedziba Trybunału Konstytucyjnego mieści się przy Freyung 8 w Wiedniu. Budynek został wzniesiony w latach 1914–1921 dla Österreichische Creditanstalt für Handel und Gewerbe. Reprezentacyjna klatka schodowa prowadzi na I piętro, na którym znajduje się sala rozpraw, pokój narad oraz biura Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego. Na wyższych piętrach mieszczą się biura sędziów, pracowników Trybunału Konstytucyjnego (w tym pracowników prawa konstytucyjnego). Na V piętrze znajdują się pokój narad, biblioteka i sala konferencyjna[39].
Sala rozpraw[edytuj | edytuj kod]
Na sali rozpraw ponad sędziami znajduje się godło Republiki Austrii. Po ścianie widnieją dwa cytaty z Konstytucji Austrii:
„Österreich ist eine demokratische Republik” („Austria jest republiką demokratyczną”)
oraz
„Ihr Recht geht vom Volk aus” („Jej prawo pochodzi od Narodu”).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Europejski portal e-sprawiedliwość – Krajowe sądy szczególne [online], Europejski portal e-sprawiedliwość (pol.).
- ↑ Verfassungsgerichtshof: Überblick - Der Österreichische Verfassungsgerichtshof [online], www.vfgh.gv.at.
- ↑ Verfassungsrichterinnen und Verfassungsrichter: Überblick - Der Österreichische Verfassungsgerichtshof [online], www.vfgh.gv.at.
- ↑ RIS - Rechtssatz und Entscheidungstext G223/88 G235/88 G33/90... - Verfassungsgerichtshof (VfGH) [online], www.ris.bka.gv.at.
- ↑ RIS - Rechtssatz und Entscheidungstext G258/2017 ua (G258-259/20... - Verfassungsgerichtshof (VfGH) [online], www.ris.bka.gv.at.
- ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (VfGH) w sprawie G 258-259/2017-9 [online], Verfassungsgerichtshof (VfGH) (niem.).
- ↑ RIS - Rechtssatz für G139/2019 (G139/2019-71) - Verfassungsgerichtshof (VfGH) [online], www.ris.bka.gv.at.
- ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie G 139/2019-71 [online], Verfassungsgerichtshof (VfGH) (niem.).
- ↑ Andrzej Dziadzio: [https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/6bf4c270-3114-4041-a5a2-a45a75e990f1/content Polski wątek w austriackiej koncepcji Trybunału Konstytucyjnego]. (pol.).
- ↑ Art. 140 B-VG.
- ↑ Art. 145 B-VG.
- ↑ Art. 139 B-VG.
- ↑ Art. 138 ust. 1 B-VG.
- ↑ Art. 138 ust. 2 B-VG.
- ↑ Art. 138b ust. 1 pkt 1 i 2 B-VG.
- ↑ Art. 138b ust. 1 pkt 3, 5 i 7 B-VG.
- ↑ Art. 138b ust. 1 pkt 6 B-VG.
- ↑ Art. 141 ust. 1 B-VG.
- ↑ Art. 141 ust. 1 lit. H B-VG.
- ↑ Art. 144 B-VG.
- ↑ Art. 142 B-VG.
- ↑ Art. 140 ust. 1 pkt 1-3 B-VG.
- ↑ Art. 139 i 140a B-VG.
- ↑ Art. 146 ust. 2 B-VG.
- ↑ Art. 146 ust. 1 B-VG.
- ↑ Art. 146 ust. 2 B-VG.
- ↑ § 6 ust. 2 VfGG.
- ↑ Art. 147 ust. 1 i 2 B-VG.
- ↑ Art. 147 ust. 3 B-VG.
- ↑ Art. 147 ust. 2 B-VG.
- ↑ Verfassungsrichterinnen und Verfassungsrichter: Überblick – Der Österreichische Verfassungsgerichtshof [online], Verfassungsgerichtshof Österreich (niem.).
- ↑ Art. 147 ust. 4 B-VG.
- ↑ Art. 147 ust. 5 B-VG.
- ↑ § 3 ust. 1 VfGG.
- ↑ § 3 ust. 5 VfGG.
- ↑ § 3 ust. 2 VfGG.
- ↑ ANNO, Wiener Zeitung, 1921-07-16, Seite 20 [online], ANNO.
- ↑ Ludwig Adamovich sen., Univ.-Prof. Dr., „650 plus” (niem.).
- ↑ Budynek – Austriacki Trybunał Konstytucyjny [online], www.vfgh.gv.at [dostęp 2024-03-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii (Bundes-Verfassungsgesetz, w skrócie B-VG)
- Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym (Verfassungsgerichtshofgesetz 1953, w skrócie VfGG)
- Europejski portal e-sprawiedliwość – Krajowe sądy szczególne