Ulawan
5°03′S 151°20′E/-5,050000 151,333333 Ulawun – widoczna jest para wydobywająca się z wulkanu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
2 334 m n.p.m. |
| Dane wulkanu | |
| Rok erupcji |
2023 |
| Typ wulkanu | |
| Aktywność | |
Położenie na mapie Papui-Nowej Gwinei  | |
| 5°03′S 151°20′E/-5,050000 151,333333
| |
Ulawun (ang. Mount Ulawun)[1] także Ulawon, Uluwun, The Father, Vatr[2] oraz North Son[3][4] – czynny stratowulkan bazaltowo-andezytowy na wyspie Nowa Brytania w Papui-Nowej Gwinei. Jeden z najbardziej aktywnych wulkanów Papui-Nowej Gwinei – od 1700 roku odnotowano 43 okresy jego erupcji, a ostatnia wystąpiła w okresie od czerwca do września 2017 roku (stan na styczeń 2018 r.).
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wulkan leży na północnym wybrzeżu wyspy Nowa Brytania w Papui-Nowej Gwinei[2]. Wznosi się na północny wschód od sąsiadującego z nim bliźniaczego wulkanu Bamus[2]. Ulawun nazywany jest również North Son (pol. „Północnym Synem”) a Bamus – South Son (pol. „Południowym Synem”)[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wulkan zbudowany jest ze skał bazaltowych i andezytowych, tworząc prawie symetryczny stożek[2], którego symetrię zaburza długa skarpa na południowym stoku[5]. Skarpa ta może świadczyć o zawalaniu się wulkanu w dalekiej przeszłości, który mógł zwalić się do oceanu i wywołać tsunami[5].
Wulkan wznosi się na wysokość 2 334 m n.p.m.[3][2]. Jego stoki powyżej 1000 m n.p.m. są pozbawione roślinności[2], a tuż przy szczycie ich nachylenie wynosi 35°[5].
Ulawun jest jednym z najbardziej aktywnych wulkanów Papui-Nowej Gwinei[2]. Od 1700 roku odnotowano 43 okresy jego erupcji, ostatnia wystąpiła w okresie od czerwca do września 2017 roku (stan na styczeń 2018 r.)[2]. Erupcje do 1967 roku były łagodne, natomiast po 1970 roku charakter wystąpiło kilka większych wybuchów ze strumieniami lawy i bazaltowymi potokami piroklastycznymi, które przekształciły krater na szczycie[2]. Najsilniejsza erupcja – o sile 4 według Indeksu Eksplozywności Wulkanicznej – miała miejsce w 2000 roku[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Erupcję Ulawun opisał w 1700 roku brytyjski żeglarz odkrywca William Dampier (1652–1715) podczas wyprawy badawczej do wschodnich wybrzeży Australii[6].
W 1878 roku lord Lord Baden-Powell (1857–1941) opisał wulkany na Nowej Brytanii, nadając im nazwy zainspirowane lokalnymi podaniami: The Father (Likuruanga), The North Son (Ulawun) and The South Son (Bamus)[4]. Według lokalnych podań spisanych przez misjonarzy, Ulawun pewnego dnia zszedł z góry paląc tytoń i spotkał kobietę z plemienia Nakanai, z którą po ślubie zamieszkał na górze, gdzie po wsze czasy razem palą i tupią, co powoduje, że góra wydycha ogień a ziemia drży[4]. Para miała syna, który po opuszczeniu rodzinnego domu, osiadł na sąsiedniej górze, którą nazwał swoim imieniem – Bamus, gdzie bez przerwy palił, wydychał ogniem i rzucał na dół kamieniami[4].
Pierwszymi Europejczykami, którzy weszli na Ulawun byli wulkanolodzy N.H.Fisher i C.E. Stehn w 1937 roku[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 1. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, 2004, s. 130. ISBN 83-239-7552-3. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Global Volcanism Program. Department of Mineral Sciences. National Museum of Natural History. Smithsonian Institution: Ulawun. [dostęp 2018-01-08]. (ang.).
- ↑ a b c John P. Rafferty: Plate Tectonics, Volcanoes, and Earthquakes. The Rosen Publishing Group, 2010, s. 125. ISBN 978-1-61530-106-5. [dostęp 2018-01-09]. (ang.).
- ↑ a b c d R. Wally Johnson: Fire Mountains of the Islands: A History of Volcanic Eruptions and Disaster Management in Papua New Guinea and the Solomon Islands. Australian National University E Press, 2013, s. 55–56. ISBN 978-1-922144-23-2. [dostęp 2018-01-09]. (ang.).
- ↑ a b c R. Wally Johnson: Fire Mountains of the Islands: A History of Volcanic Eruptions and Disaster Management in Papua New Guinea and the Solomon Islands. Australian National University E Press, 2013, s. 313–318. ISBN 978-1-922144-23-2. [dostęp 2018-01-09]. (ang.).
- ↑ R. Wally Johnson: Fire Mountains of the Islands: A History of Volcanic Eruptions and Disaster Management in Papua New Guinea and the Solomon Islands. Australian National University E Press, 2013, s. 3. ISBN 978-1-922144-23-2. [dostęp 2018-01-09]. (ang.).
- ↑ R. Wally Johnson: Fire Mountains of the Islands: A History of Volcanic Eruptions and Disaster Management in Papua New Guinea and the Solomon Islands. Australian National University E Press, 2013, s. 236. ISBN 978-1-922144-23-2. [dostęp 2018-01-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Papua Nowa Gwinea. [w:] Blog wulkany świata [on-line]. 2010-11-15. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).