Walki pod Błędnem i Starą Rzeką
| II wojna światowa | |||
.jpg) Pomnik ku czci partyzantów w Błędnie | |||
| Czas |
27–28 października 1944 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
likwidacja oddziałów partyzanckich | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||
 53°41′38,1″N 18°21′37,5″E/53,693917 18,360417
| |||
Walki pod Błędnem i Starą Rzeką – seria starć polskich i sowieckich oddziałów partyzanckich z Niemcami w trakcie II wojny światowej, na terenie Borów Tucholskich.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Lasy porastające tereny wokół Błędna i Starej Rzeki stanowiły podczas okupacji niemieckiej rejon działania licznych oddziałów partyzanckich walczących z Niemcami. Bazowały tam: oddziały Armii Krajowej zgrupowania Cisy 100 dowodzone przez porucznika Alojzego Bruskiego (pseud. Grab), w tym 26-osobowy oddział Huberta Bukowskiego Sójki, 18-osobowy oddział Feliksa Warczaka Becha, oddział desantowy Ludowego Wojska Polskiego podporucznika S. Mikielewicza, a także dwie sowieckie grupy desantowe kapitana Wiktora Saszy mające w swych szeregach 22 spadochroniarzy pochodzenia częściowo polskiego[2]. Zgrupowania te były stosunkowo dobrze uzbrojone, posiadając m.in. granaty i broń maszynową[3].
Przebieg walki[edytuj | edytuj kod]
Niemcy, świadomi zagrożenia ze strony partyzantów, zorganizowali 26 października 1944 obławę, celem wyeliminowania tych sił. Dnia poprzedniego zamknęli pierścień okrążenia terenów leśnych wzdłuż Zazdrości, Lasek, Brzeźna, Łubów i Starej Rzeki[2]. W działaniach tych udział wzięły pododdziały Wehrmachtu, lokalna żandarmeria, policja i Rosjanie z Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (własowcy). Oddziały te zamierzały przeczesać lasy z trzech kierunków: od południa, północy i zachodu, w kierunku wschodnim, ku wodom Wdy, za którą wystawili okopaną linię złożoną z żołnierzy Wehrmachtu. Partyzanci, uprzedzeni o tych działaniach, postanowili nie czekać biernie na starcie, lecz samodzielnie, wspólnymi siłami, zaatakować linie niemieckie na Wdzie i tym samym wydostać się z okrążenia. Dwukrotne nieudane próby przełamania niemieckiej linii (m.in. w kierunku północnym odparte przez żandarmów[2]) spowodowały konieczność wycofania się 27 października 1944 w głąb lasów, w kierunku zachodnim. Partyzantom udało się jednak zbudować na tyle silne linie obronne, że skutecznie odpierali niemieckie próby zepchnięcia ich w kierunku rzeki. Wieczorem, 27 października 1944, po zapadnięciu zmroku przeszli z inicjatywy sowietów[2] do zmasowanego kontrataku w kierunku południowym, wzdłuż Wdy, zasypując Niemców granatami i doprowadzając do walk wręcz. Próba wydostania się z okrążenia, którą ostatecznie dowodził Alojzy Bruski[potrzebny przypis], zakończyła się powodzeniem, jednak okupiona została wysokimi stratami: zginęło siedmiu żołnierzy z grupy Bukowskiego, ośmiu z grupy Warczaka oraz sześciu z grup desantowych (według innych źródeł dwunastu partyzantów i ośmiu spadochroniarzy[2]). Partyzanci zanotowali również dwudziestu rannych, a także stratę zapasów amunicji, leków i żywności. Niemcy mieli po swojej stronie około pięćdziesięciu zabitych i rannych[3].
Była to najcięższa z bitew stoczonych przez te oddziały, a w wyniku strat Bruski rozformował pozostałe jednostki, pozostawiając w lesie 18-osobowy oddział kadrowy. Zaatakowany ponownie w dniach 29-30 grudnia 1944 nie podjął walk i przedostał się na punkt zbiorczy[3].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1962[4], dla upamiętnienia walk[5], odsłonięto w Błędnie, przy szosie do Śliwic, pomnik w formie obelisku z tablicą pamiątkową o treści: Bohaterskim partyzantom radzieckim i polskim uczestnikom zwycięsko stoczonej walki pod Błędnem z przeważającymi oddziałami okupanta w 18-tą rocznicę tego czynu zbrojnego Społeczeństwo Kociewia 27 października 1962 r. Tablica pamiątkowa na pomniku została wyremontowana i zawieszona ponownie 27 października 2014[4]. Obok pomnika znajduje się również tablica informacyjna Pomorskiego Archiwum Armii Krajowej[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Walki zbrojne 1977 ↓, s. 39.
- ↑ a b c d e red. Krzysztof Komorowski, Boje polskie 1939-1945. Przewodnik encyklopedyczny, Bellona, Warszawa, 2009, s. 414 ISBN 978-83-11-10357-3
- ↑ a b c Błędno - Stara Rzeka, tablica informacyjna przy pomniku w Błędnie
- ↑ a b napis na tablicy pamiątkowej pomnika w Błędnie
- ↑ Opencaching, Błędno - Pomnik - OP6D78
- ↑ Wdecki Park Krajobrazowy, SZLAK „PARTYZANTÓW ARMII KRAJOWEJ”
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977.