Kliny zieleni w Poznaniu
Kliny zieleni w Poznaniu – założenie urbanistyczne opracowane przez Władysława Czarneckiego[1] w latach 1930–1934[2]. Konsultantem naukowym był Adam Wodziczko[3]. Jest to jedyne założenie tego typu w Europie[1]. Pierwotny plan zakładał utworzenie 10 klinów, w tym czterech głównych[3], które miały łączyć parki miejskie z podmiejskimi lasami[1][4]. Projektując kliny, Czarnecki wyznaczył wzdłuż nich szlaki piesze, rowerowe i konne prowadzące do miejsc letniskowych[1]. Cały układ powstał na przestrzeni wielu lat[5]. Tworząc założenie wykorzystano naturalne doliny rzeczne (Bogdanki, Warty, Cybiny)[5]. Głównym celem istnienia systemu klinów jest ochrona wód i przewietrzanie miasta[5]. Większość terenów jest pokryta przez lasy, pozostałe stanowią parki, cmentarze, ogródki działkowe, łąki i pastwiska[5].
Kliny główne[edytuj | edytuj kod]
Klin północny[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Klin zwany również „naramowickim”[1][3]. Szersza część klina dotyka północnych granic miasta (Biedrusko[4]). Znajdują się tam rezerwaty Morasko, Żurawiniec i przełom Warty[3]. Tuż przed granicą miasta, zaczyna się Obszar Natura 2000 „Biedrusko” (symbol PLH300001)[5]. Klin zwęża się wzdłuż Warty, w kierunku Starego Miasta. Ma pełnić rolę rezerwy zieleni dydaktyczno-rekreacyjnej[3] dla mieszkańców miasta. Znajduje się w nim najwyższe wzniesienie Poznania – Góra Moraska[6].
- szlaki turystyczne
nr 3585 (dł. 11,3 km) → dworzec autobusowy Jana III Sobieskiego (Piątkowo) → Góra Moraska → rezerwat przyrody Meteoryt Morasko → Morasko → Umultowo → Huby Moraskie → Kampus Morasko (stawy przy kampusie) → dolina Różanego Potoku → os. Stefana Batorego[a][7]
Nadwarciański Szlak Rowerowy – odcinek zachodni → Poznań Garbary → Park Szelągowski → Osiedle Pod Lipami → Ulica Naramowicka → Ulica Rubież → Ulica Nadwarciańska → Ulica Piołunowa → granica miasta → Biedrusko
- cieki
- zbiorniki wodne
- obiekty przyrodnicze
- rezerwat przyrody Meteoryt Morasko
- rezerwat przyrody Żurawiniec
- Ośrodek Edukacji Leśnej Łysy Młyn[9]
- Park Cytadela i Fort IVa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[10]
- inne obiekty
Klin południowy[edytuj | edytuj kod]
Klin jest również nazywany „dębińskim”[1][3]. Tereny wypoczynkowe powstały tutaj na przełomie XIX i XX wieku (łazienki miejskie, tory wyścigów konnych, kluby wioślarskie i pływackie, kręgielnie[3]). Funkcja rekreacyjna jest nadal podtrzymywana przez ogrody działkowe[3], kluby wioślarskie[3], Młodzieżowy Dom Kultury nr 1[11], tereny AWF, park Jana Pawła II[3]. Centrum pasa zajmuje Dębina[12]. Klin, kładąc się pasem stałej szerokości w kierunku południowym, tuż przed granicą miasta rozszerza się na wschód i drugi brzeg Warty. Tam zajmuje tereny doliny Głuszynki[3]. Pas zieleni urywa się w Luboniu[3], a następnie łączy się z Wielkopolskim Parkiem Narodowym[3].
- szlaki turystyczne
- nr 3573 (dł. 6,7 km) → Marlewo[b] → północny skraj Babek → dolina Głuszynki → Daszewice → Sypniewo[c][7]
→ Głuszyna[d] → dolina Głuszynki → Babki → do Rogalinka
- cieki
- zbiorniki wodne
- stawy infiltracyjne przy ujęciu wody[8], strefa ochronna ujęcia wody[5]
- obiekty przyrodnicze
- obiekty przyordnicze
- Fort I i Fort IXa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[10]
- inne obiekty
Klin zachodni[edytuj | edytuj kod]
Klin znany również jako „golęciński”[1]. Są to tereny o korzystnych warunkach klimatycznych[13]. Suche tereny o południowej ekspozycji, z największym nasłonecznieniem, tworzą dobre warunki spływu chłodnego powietrza nocą doliną Bogdanki[13].
Łączy obszary leśne wokół Jeziora Kierskiego z centrum miasta[8]. Osią jest potok Bogdanka[4][8]. Na klin składają się zbiorniki wodne: dwa naturalne (Jezioro Kierskie[8], Jezioro Strzeszyńskie[8]), oraz sztuczne (Rusałka[8], Stawy Sołackie), jak również Park Sołacki i Park Adama Wodziczki w Poznaniu[3], ogródki działkowe, Ogród Dendrologiczny Uniwersytetu Przyrodniczego, Ogród Farmakognostyczny Uniwersytetu Medycznego, Ogród Botaniczny i Hipodrom Wola[3].
Mimo iż dolina Bogdanki jest przecięta estakadą Poznańskiego Szybkiego Tramwaju, niezachwiana została jej klimatyczność i zdolność wprowadzania do centrum miasta mas świeżego powietrza(wysoka jednosłupowa konstrukcja)[14].
- szlaki turystyczne
nr 3572 (dł. 13,5 km) → Golęcin[e] → Lasek Golęciński → jezioro Rusałka → dolina Bogdanki, Strumienia Golęcińskiego i Strzeszyńskiego → Stawy Strzeszyńskie → Strzeszynek → jezioro Strzeszyńskie → Psarskie → jezioro Kierskie → Krzyżowniki[f][7]
- cieki
- zbiorniki wodne
- obiekty przyrodnicze
- użytek ekologiczny „Bogdanka I”[15]
- użytek ekologiczny „Bogdanka II”[15]
- użytek ekologiczny „Strzeszyn”[15]
- Bunkier przy al. Wojska Polskiego, Bunkier na Sołaczu, Bunkier przy ul. Mazowieckiej należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[10]
- inne obiekty
- poczekalnia tramwajowa na Sołaczu
- pływalnia przy ul. Niestachowskiej
- Cmentarz parafialny św. Jana Vianneya
Klin wschodni[edytuj | edytuj kod]
Jest również nazywany „cybińskim”[1]. Jest największy pod względem powierzchni i jako jedyny jest w całości położony na prawym brzegu Warty. Obejmuje obszar Cybiny[16][8] od Antoninka (okolice Jeziora Swarzędzkiego[16][4]) do ulicy Baraniaka, na północy obszary cmentarza komunalnego na Miłostowie i do północno-wschodnich granic Poznania[3]. Plany Czarneckiego z 1949 zakładały stworzenie kąpieliska miejskiego po spiętrzeniu wód Cybiny, a oprócz tego stworzenie toru regatowego dla wioślarzy[16]. Imprezy miały stanowić atrakcje dla wypoczywających poznaniaków i podnieść prestiż miasta[16]. W latach 40. XX wieku prowadzono zalesienia piaszczystych terenów[16]. Obszary rzeki Główna miały się stać osobnym klinem, który w planach zaczynał się przy Warcie, a prowadzić miał do Promna i Wierzenicy[17].
- szlaki turystyczne
- nr 3574 (dł. 6,8 km) → Nowa Wieś (Swarzędz) → lasy koło Michałowa → dolina Michałówki → Spławie[g][7]
- nr 3575 (dł. 7,1 km) → Darzybór[h] → lasy koło Michałowa → dolina Michałówki → Tulce[7]
- cieki
- zbiorniki wodne
- obiekty przyrodnicze
- Nowe Zoo
- Fort III i Fort IIIa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[10]
- inne obiekty
Pozostałe kliny[edytuj | edytuj kod]
Klin doliny Strumienia Junikowskiego[edytuj | edytuj kod]
Z planowanych sześciu pomniejszych klinów zachował się klin, którego osią jest Strumień Junikowski[5]. Zaczyna się na obszarze Lasku Marcelińskiego, a kończy się na południowych częściach Dębca[3]. Przebiega przez ogrody działkowe, Cmentarz na Junikowie[3]. Strumień przepływa przez zespół glinianek[8] powstałych w połowie XIX wieku[18].
- szlaki turystyczne
- cieki[19]
- zbiorniki wodne
- obiekty przyrodnicze
- użytek ekologiczny „Strumień Junikowski”[3]
- użytek ekologiczny „Kopanina I”
- użytek ekologiczny „Kopanina II”
- inne obiekty
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Niezabudowane, leżące w atrakcyjnych lokalizacjach działki, są chętnie kupowane przez inwestorów, którzy chcą tam budować budynki mieszkalne i usługowe[20][5]. Takie działania spotykają się z protestami mieszkańców miasta i społeczników[21][22].
Na proces niszczenie terenów wpływają: dewastacja, zanieczyszczanie powietrza, niedobór wody, brak środków na konserwację[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przystanek autobusowy linii 87 i 98.
- ↑ Przystanek autobusowy linii 58, Ożarowska n/ż.
- ↑ Pętla autobusowa linii 58.
- ↑ Przystanek autobusowy linii 58.
- ↑ Dawna pętla autobusowa i tramwajowa, przystanek autobusowy linii 60, 64 i 95.
- ↑ Pętla autobusowa linii 61 i przystanek linii 86.
- ↑ Przystanek autobusowy linii 54.
- ↑ Przystanek autobusowy linii 55.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Jacek Łuczak: Spacerownik poznański. s. 209. ISBN 978-83-268-0055-9.
- ↑ System zieleni.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Piotr Urbański, Barbara Szpakowska, Elżbieta Raszeja. Walory rekreacyjne zieleni Poznania. „Nauka Przyroda Technologie”. t.2 zeszyt 4, 2008. ISSN 1897-7820.
- ↑ a b c d Piotr Zaremba: Pierwszy powojenny plan rozwoju Poznania (s. 13-35). Kronika Miasta Poznania 1/1985. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania 2008
- ↑ Rezerwat „Meteoryt” w Morasku.
- ↑ a b c d e Znakowane szlaki piesze w województwie wielkopolskim. [dostęp 2013-05-06].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Elementy wodne w systemie rekreacyjnym miasta Poznania.
- ↑ Ośrodek Edukacji Leśnej
- ↑ a b c d Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu”. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ Młodzieżowy Dom Kultury.
- ↑ a b Aleksandra Czarnecka: Zieleń miejska w poznańskim dokumencie archiwalnym (s. 41-51). Kronika Miasta Poznania 4/1980. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ a b Galiński Tadeusz: Dzielnica Jeżyce w latach 1954-1970 w Kronika Miasta Poznania 1/1971 s. 38
- ↑ Zygmunt Nowak: Poznański Szybki Tramwaj jako premetro dla Poznania w Kronice Miasta Poznania nr 1/1986 s. 13. 1986.
- ↑ a b c Użytki ekologiczne.
- ↑ a b c d e f g Władysław Czarnecki: Przyszłość Poznania leży na prawym brzegu (s. 136-138). Kronika Miasta Poznania 2-3/1949. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ Zieleń na Głównej i Zawadach w międzywojniu (s. 49). Kronika Miasta Poznania 2/2002 – Zawady i Główna. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ Problem zagospodarowania doliny Strumienia Junikowskiego (s. 437). Kronika Miasta Poznania 3-4/1993. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ Problem zagospodarowania doliny Strumienia Junikowskiego (s. 440). Kronika Miasta Poznania 3-4/1993. [dostęp 2013-05-06]. (pol.).
- ↑ Chrońmy poznańskie kliny zieleni
- ↑ Dolna Wilda: Mieszkania czy dzika zieleń?
- ↑ Poznań potrzebuje pola golfowego, by przyciągać inwestorów
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Włodzimierz Łęcki, Bogdan Kucharski, Paweł Mielewczyk: Znakowane piesze szlaki turystyczne województwa wielkopolskiego – ocena stanu istniejącego – program nowego układu. czerwiec 2011. [dostęp 2013-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
- Powiat Poznański mapa turystyczna 1:90 000. Pietruska&Mierikiewicz, 2010. ISBN 978-83-7445-029-4.
- NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCHDLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) - Fortyfikacje w Poznaniu identyfikator PLH300005
- Mapa ochrony przyrody na terenie województwa wielkopolskiego Natura 2000, skala 1:270 000. Poznań, Warszawa: 2010. ISBN 978-83-74-75-511-5.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania 2008
