Władysław Czarnecki (architekt)

Władysław Czarnecki

Tablica ku czci Władysława Czarneckiego w parku jego imienia na Winogradach w Poznaniu
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1895 Lwów
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1983 Pniewy
Alma mater	Politechnika Lwowska
Uczelnia	Politechnika Poznańska
Nagrody	Honorowa Nagroda SARP
Praca
Styl	modernizm
Odznaczenia

Budynek Magnolii przy ulicy Głogowskiej, elewacją zwrócony w stronę parku Wilsona, zaprojektowany przez Władysława Czarneckiego (z późn. zmianami)

Kamienica przy ul. Głogowskiej 48/50, z lat 1927–1928

Collegium Martineum – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR, z lat 1949–1950

Władysław Czarnecki (ur. 11 czerwca 1895 we Lwowie, zm. 18 lutego 1983 w Pniewach) – polski architekt, profesor Politechniki Poznańskiej. Twórca układu przestrzennego zieleni Poznania.

Życiorys

Lwów

Syn kupca Włodzimierza i Zofii z Wagnerów. Do szkoły średniej uczęszczał we Lwowie. W roku 1912 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Studia przerwała mu pierwsza wojna światowa. Jako żołnierz austriacki dostał się w roku 1916 do niewoli rosyjskiej. Od 3 lipca 1918 służył w 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii. W 1921 wrócił do kraju i do następnego roku pełnił służbę w Wojsku Polskim.

W roku 1923 ukończył studia i uzyskał dyplom wyróżniony nagrodą państwową. Pierwsza pracę Czarnecki podjął we Lwowie w biurze architektoniczno-inżynierskim „Tries”. W tym czasie poznał swoją przyszłą żonę Janinę Wiśniowską, również architekta. Ślub odbył się 25 kwietnia 1925 roku. We wrześniu wziął udział w konkursie na architekta miejskiego w Poznaniu.

8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 132. lokatą w korpusie oficerów saperów i inżynierii rezerwy. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 6 Pułku Saperów w Przemyślu.

Poznań

Po wygraniu konkursu, przeniósł się z żoną do Poznania. 1 października rozpoczął pracę w Wydziale Budownictwa Naziemnego. Jego pierwszym, zrealizowanym w Poznaniu projektem był Miejski Ośrodek Zdrowia przy ul. Słowackiego. Z następnych projektów należy wymienić budynek przy ulicy Głogowskiej, elewacją zwrócony w stronę parku Wilsona, oraz budynek na rogu ul. Głogowskiej i ul. Berwińskiego. Lata 1927–1930 były czasem przygotowań do Powszechnej Wystawy Krajowej.

17 kwietnia 1931 roku Czarnecki objął kierownictwo Wydziału Rozbudowy Miasta w miejsce Sylwestra Pajzderskiego. Pod jego kierownictwem wydział opracował pierwszy ogólny plan rozbudowy miasta. Plan określał kierunki rozwoju, dbając o jego harmonijny rozwój. Uwzględniał system komunikacji, system dzielnicowych ośrodków społeczno-handlowych oraz system zieleni. Plan układu zieleni (nazwany układem klinowo-pierścieniowym, patrz Kliny zieleni w Poznaniu) spotkał się z aprobatą profesora Adama Wodziczki i był przez niego gorąco popierany.

II wojna światowa

W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto. Posiadał przydział w rezerwie do 7 Batalionu Saperów w Poznaniu.

W 1939 roku walczył w szeregach Armii Poznań. Z końcem września dotarł na Węgry, gdzie był oficerem łącznikowym do spraw przerzutów do Francji. Od 1941 walczył w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich. W 1944 był w Szkocji wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Grup Technicznych Armii Polskiej. W latach 1945–1946 prowadził wykłady na Polish School of Architecture przy uniwersytecie w Liverpool. Tu w 1946 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego uniwersytetu w Londynie, oraz został członkiem brytyjskiego instytutu planowania miasta. W 1947 wrócił do Poznania.

Po wojnie

W Poznaniu objął stanowisko naczelnika Wydziału Budownictwa i Architektury w Zarządzie Miasta Poznania, które pełnił do 1950 roku. W tym czasie rozpoczął wykłady w Szkole Inżynierskiej na Wydziale Architektury. Od roku 1953 poświęcił się wyłącznie pracy naukowo-dydaktycznej. Na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej objął kierownictwo Katedry Planowania Miast i Osiedli. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1956–1962 kierował w Poznaniu Wyższym Studium Urbanistyki i Planowania Regionalnego. Z publikacji Władysława Czarneckiego na szczególną uwagę zasługuje praca z dziedziny urbanistyki „Planowanie miast i osiedli”.

Zmarł 18 lutego 1983 roku. 26 listopada 2011 r., po wcześniejszym przeniesieniu szczątków doczesnych małżeństwa Czarneckich z Pniew, nastąpiło odsłonięcie pomnika nagrobnego prof. Władysława Czarneckiego i jego małżonki Janiny na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan. Nagrobek powstał z inicjatywy poznańskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, które to rozpisało konkurs, a następnie sfinansowało jego budowę w ramach obchodów „125-lecia stowarzyszeń architektonicznych w Wielkopolsce”. Autorami nagrobku jest wyłoniony w konkursie zespół: mgr sztuki Emilia Bogucka, mgr sztuki Jarosław Bogucki, mgr inż. arch. Robert Drobnik, dr hab. Wiesław Koronowski prof. UAP, Poznań.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)
• Krzyż Walecznych
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)

Realizacje w Poznaniu

Przedwojenne

• ośrodek zdrowia wraz z łaźnią – ul. Słowackiego (1925),
• restauracja Magnolia – ul. Głogowska (1926),
• budynek mieszkalny – ul. Głogowska (pomiędzy Wyspiańskiego i Berwińskiego, 1927-1928),
• zespół mieszkalny przy ul. Rolnej i Wspólnej (1926),
• wejście do Parku Wilsona i podziemne toalety publiczne (1926),
• główne wejście na Międzynarodowe Targi Poznańskie (obecnie nie istnieje, wraz z Adolfem Berezowskim, 1927),
• osiedle dla tramwajarzy na Jeżycach (1927),
• dworzec PKP Tama Garbarska, niezrealizowany (1927),
• sierociniec przy ul. Szamarzewskiego (obecnie szpital – Wielkopolskie Centrum Chorób Płuc i Gruźlicy, 1927),
• podziemne szalety miejskie na pl. Wiosny Ludów i Rynku Jeżyckim (1928),
• przytulisko dla bezdomnych i 9 baraków rotacyjnych na Zawadach (1928),
• dom mieszkalny dla pracowników Banku Komunalnego (ul. Jarochowskiego róg Niegolewskich, 1928),
• taras wystawowy i wypoczynkowy przed Palmiarnią Poznańską (1928),
• wille: ul. Grunwaldzka (między Reymonta i Iłłakowiczówny, 1928), Osiedle Jana Ostroroga, 1929,
• Dworzec Zachodni w ramach dworca kolejowego Poznań Główny (1929)
• dom własny przy ul. Szelągowskiej – niezachowany (1930),
• schody na Wildzie, łączące Dolną i Górną Wildę, zrealizowane tylko w części (1930),
• łaźnia na Wildzie przy ul. Składowej, niezrealizowana (1930),
• Osiedle Opieki Społecznej na Naramowicach (1933, inicjator),
• Zakład Opieki Społecznej im. Garczyńskich, ul. Nowowiejskiego/Sporna, po II wojnie nieszczęśliwie przebudowany z dewastacją idei założenia (1934),

Powojenne

• Dom Żołnierza przy ul. Ratajczaka (1937) i jego odbudowa (1949),
• Szpital Onkologiczny na Garbarach (1947–1948),
• odbudowa Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach wojennych,
• kościół Dominikanów (1947–1962),
• szkoły podstawowe na Jeżycach (ul. Szamarzewskiego, 1948) i Ratajach (ul. Wioślarska, 1949),
• Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna, ul. Słowackiego (1948),
• Collegium Martineum przy ul. Święty Marcin – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1949–1950),
• projekt odbudowy Biblioteki Raczyńskich (1950),
• drobne zabudowania przy klasztorze Dominikanów (gospodarcze, ogród, loggia, 1962 i 1965),
• garaż przy domu własnym architekta (ul. Grunwaldzka 117, 1968).

Konkurs Poznańskiego Oddziału SARP

Poznański Oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich od 1981 r. organizuje Konkurs im. prof. Władysława Czarneckiego na najlepszą pracę semestralną z dziedziny urbanistyki, architektury i projektowania wnętrz, którego celem jest wybranie i nagrodzenie najlepszych projektów semestralnych.

Konkurs adresowany jest do studentów Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej oraz (od 2006 r.) Wydziału Architektury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych.

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 46. [dostęp 2021-07-07].
• Wielkopolski słownik biograficzny, Wydawnictwo Miejskie, Warszawa-Poznań 1981 ISBN 83-01-02722-3.
• WładysławW. Czarnecki WładysławW., Wspomnienia architekta, HannaH. Grzeszczuk-Brendel (oprac.), Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2005, ISBN 83-89525-57-7, OCLC 69487050 .brak strony (książka)
• Henryk Kondziela, Czarnecki Władysław, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska (red.), z. 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, ISBN 83-7177-416-8.
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .brak strony (książka)