Portal:Małopolska
< Portale < Geografia < Europa < Polska < Małopolska
.jpg)
Ta strona to portal związany z Małopolską, umożliwiający dostęp do artykułów związanych z tym regionem oraz pomoc w ich rozwoju.
Małopolska – dzielnica historyczna, położona w południowo-wschodniej Polsce, w dorzeczu górnej i środkowej Wisły, region o wielowiekowej historii i wielkim znaczeniu dla kultury narodowej. Stolicą regionu jest Stołeczne Królewskie Miasto Kraków.Nazwa Małopolska (łac. Polonia Minor) została po raz pierwszy użyta w źródłach pisanych w 1411 r., a potwierdzona została dopiero w roku 1493 w Statucie Piotrkowskim króla Jana Olbrachta (podczas obrad dwuizbowego sejmu walnego w Piotrkowie w latach 1493–1496)[3] w celu odróżnienia tej części państwa od Wielkopolski (łac. Polonia Maior). Pierwotne znaczenie tej nazwy nie jest pewne – słowa maior i minor można odczytywać tu w kilku kontekstach (nie tylko najbardziej oczywiste większa – mniejsza, ale też np. starsza – młodsza, rozszerzona – właściwa).
Historia Małopolski
- Historia Małopolski | Wiślanie | kalendarium historii Małopolski | Historia Małopolski
- Historyczne województwa Małopolski województwo krakowskie, województwo sandomierskie, województwo lubelskie,
- Historyczne ziemie Małopolski księstwo oświęcimskie, księstwo zatorskie, księstwo siewierskie, Galicja, Wolne Miasto Kraków, Wielkie Księstwo Krakowskie, ziemia krakowska, ziemia krakowska, ziemia lubelska, ziemia łukowska, ziemia sandomierska, ziemia stężycka, Zagłębie Dąbrowskie,Lubelszczyzna, Ziemia łukowska, Ziemia stężycka
- Regiony kulturowe Małopolski: Podhale, Powiśle Lubelskie, Sądecczyzna, Spisz, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Krakowskie, Żywiecczyzna,
Geografia Małopolski
- Jednostki administracyjne
województwo małopolskie, województwo podkarpackie, województwo lubelskie, województwo świętokrzyskie, województwo śląskie, województwo mazowieckie, województwo łódzkie
- Regiony geograficzne
Karpaty, Tatry, Beskidy, Pieniny, Gorce, Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Świętokrzyskie, Wyżyna Lubelska, Niecka Nidziańska, Równina Radomska, Kotlina Sandomierska, Pogórze Karpackie, Wyżyna Wieluńska, Wyżyna Woźnicko-Wieluńska, Obniżenie Górnej Warty, Obniżenie Krzepickie
- Rzeki
Biała, Brynica, Centuria, Wisła, Wilga, Warta, Soła, Dunajec, Pilica, San, Raba, Wisłok, Wisłoka, Przemsza, Skawa, Kamienna, Wieprz, Nida, Prądnik, Rudawa, Bystrzyca, Liswarta, Czarna Oksza, Biała Oksza
- Miasta
- > 100 000 mieszkańców
Kraków, Bielsko-Biała, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Kielce, Lublin, Radom, Rzeszów, Sosnowiec, Tarnów - < 100 000 mieszkańców
Alwernia, Andrychów, Będzin, Biecz, Bobowa, Bochnia, Brzesko, Brzeszcze, Bukowno, Chełmek, Chrzanów, Ciężkowice, Czchów, Czeladź, Dobczyce, Dąbrowa Tarnowska, Drzewica, Gorlice, Grybów, Iłża, Jaworzno, Jordanów, Kalwaria Zebrzydowska, Kłobuck, Końskie, Krzepice, Krzeszowice, Kęty, Koziegłowy, Krynica-Zdrój, Libiąż, Limanowa, Łańcut, Łazy, Maków Podhalański, Miechów, Mielec, Mszana Dolna, Muszyna, Myszków, Myślenice, Niepołomice, Nowy Sącz, Nowy Targ, Nowy Wiśnicz, Ogrodzieniec, Olkusz, Opoczno, Oświęcim, Pilica, Pionki, Piwniczna-Zdrój, Pilzno, Proszowice, Puławy, Rabka-Zdrój, Radoszyce, Ropczyce, Ryglice, Sandomierz, Sędziszów Małopolski, Siewierz, Skawina, Skała, Skaryszew, Słomniki, Stary Sącz, Stąporków, Sucha Beskidzka, Sułkowice, Szczawnica, Szczekociny, Szczucin, Szczyrk, Świątniki Górne, Tarnobrzeg, Tomaszów Mazowiecki, Trzebinia, Tuchów, Wadowice, Wieliczka, Wilamowice, Wojkowice, Wojnicz, Wolbrom, Zakliczyn, Zakopane, Zator, Zawiercie, Żabno, Żarki, Żywiec
- > 100 000 mieszkańców
Sztuka Małopolska
- Teatr
- Teatr Bagatela, Cricoteka, Teatr Lalki, Maski i Aktora Groteska, Teatr KTO, Teatr Ludowy w Krakowie,Krakowski Teatr Scena STU, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, Studio Teatralno-Lingwistyczne, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatr 38, Teatr Łaźnia Nowa, Teatr Ecce Homo, Teatr Lalki i Aktora "Kubuś", Teatr im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, Teatr Dzieci Zagłębia, Teatr Zagłębia w Sosnowcu, Kielecki Teatr Tańca, Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, Teatr Polski w Bielsku-Białej
- Galerie sztuki
- Kraków
- Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, Galeria Dom Polski, Galeria AB, Space Gallery, Galeria Potocka, Galeria "Krypta u Pijarów", Galeria BB, Galeria MCK, Galeria Plakatu, Galeria Zderzak, Galeria m, Cricoteka, Galeria Szalom, Galeria Krzysztofory, Galeria Sztuki Współczesnej "Bunkier Sztuki", Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych "Pałac Sztuki"
- Lublin
- Bielsko-Biała
- Imprezy
- Kraków
- Festiwal Kultury Żydowskiej, Festiwal Sacrum-Profanum, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Alternatywnych, Wianki, Sylwester na Rynku Głównym w Krakowie, Żywa Szopka przy Franciszkańskiej, Emaus, Rękawka, Juwenalia, Lajkonik, Wybory "króla kurkowego, Parada smoków, Festiwal Shanties, Noc Muzeów, Coke Live Music Festival, MediaTory, Studencki Festiwal Informatyczny, Święto Chleba
- Lublin
- Planeta Lublin, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej "Mikołajki Folkowe", Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Konfrontacje", Festiwal Teatralny "SĄSIEDZI", Międzynarodowe Lubelskie Spotkania Teatrów Tańca, Międzynarodowe Dni Filmu Dokumentalnego "Rozstaje Europy", Festiwal Kultury Alternatywnej "ZdaErzenia", Festiwal "Prowokacje", Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne im. Ignacego Wachowiaka, Międzynrodowy Festiwal Lubelskie Wieczory Organowe, Festiwal Filmów Latynoamerykańskich, Studencki Ogólnopolski Festiwal Teatralny KONTESTACJE, Festiwal Kultury Alternatywnej SPRZECIW!
- Bielsko-Biała
- Muzea
- Kraków
- Lublin
- Częstochowa
- Radom
- Sosnowiec
- Kielce
- Bielsko-Biała
- Tarnów
- Siedlce
- Puławy
- Żywiec
- Andrychów
- Wieliczka
- Dąbrowa Tarnowska
- Inne miasta
- Muzeum Miejskie Sztygarka w Dąbrowie Górniczej, Muzeum Miasta Jaworzna, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Muzeum Regionalne w Mielcu, Muzeum Zagłębia w Będzinie, Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, Muzeum Regionalne w Dębicy, Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach
Architektura Małopolska
- Romanizm – Rotunda św. Jana Chrzciciela w Grzegorzewicach,Kościół św. Jana Chrzciciela w Prandocinie k. Miechowa, Kościół św. Wojciecha w Krakowie, Druga katedra na Wawelu, Kościół św. Andrzeja w Krakowie, Kościół św. Wojciecha w Kościelcu k. Proszowic, Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, opatctwo w Tyńcu pod Krakowem, Archiopactwo cystersów w Jędrzejowie, Mogiła pod Krakowem.
- Gotyk – Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie, Katedra na Wawelu, Kościół Mariacki w Krakowie, Kościół św. Katarzyny w Krakowie, Bazylika Narodzenia NMP w Wiślicy, Kościół św. Krzyża w Krakowie.
- Zamki obronne – Chęciny, Czchów, Czorsztyn, Ojców, Bobolice, Kazimierz Dolny, Będzin, Lipowiec, Niedzica, Ogrodzieniec.
- Fragmenty murów obronnych, z których najczęściej zachowały się bramy, np. w Szydłowie, Sandomierzu, Krakowie z Bramą Floriańską i jednym z najciekawszych zabytków związanych z umocnieniami miast Barbakanem.
- Ratusz w Krakowie, z którego zachowała się tylko wieża.
- Najstarszy budynek Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Maius.
- Renesans – Zamek Królewski w Niepołomicach (pierwotnie gotycki, przebudowany w okresie renesansu), Stary Zamek w Żywcu, Sukiennice w Krakowie, Konkatedra Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Żywcu.
- Barok – Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie, Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, Klasztor w Czernej, Kaplica Wazów na Wawelu, Kościół św. Anny w Krakowie, Kościół św. Franciszka Salezego w Krakowie, Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej.
- Klasycyzm – Kościół Marcina Lutra w Bielsku-Białej, Kościół św. Jadwigi w Krakowie, Kościół św. Jana Chrzciciela w Jaworkach.
- Historyzm – Ratusz w Bielsku-Białej, Kościół Świętej Rodziny w Zakopanem, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Ratusz w Żywcu, Pałac w Paszkówce, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grybowie, Kossakówka, Kościół św. Marcina w Krzeszowicach, Kościół Zbawiciela w Bielsku-Białej, Hotel Pod Orłem w Bielsku-Białej, Hotel President w Bielsku-Białej.
- Secesja – Kamienica Pod Żabami w Bielsku-Białej, Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie, Dom pod Globusem w Krakowie, kawiarnia "Jama Michalika" w Krakowie, Pałac Sztuki w Krakowie, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, dworzec kolejowy w Nowym Sączu.
- Modernizm – Biblioteka Jagiellońska.
- Architektura tradycjonalistyczna XX wieku – Nowa Huta, Plac Centralny im. Ronalda Reagana w Krakowie.
- Postmodernizm – Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie, Wyższe Seminarium Duchowne Polskiej Prowincji Zmartwychwstańców w Krakowie.
Przemysł w Małopolsce
Przyroda w Małopolsce
- Parki Narodowe:
Ojcowski Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Babiogórski Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, Gorczański Park Narodowy, Świętokrzyski Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy, Roztoczański Park Narodowy, Magurski Park Narodowy,
- Parki krajobrazowe:
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy, Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy, Dłubniański Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Beskidu Małego, Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie, Park Krajobrazowy Pasma Brzanki, Popradzki Park Krajobrazowy, Rudniański Park Krajobrazowy, Tenczyński Park Krajobrazowy, Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, Żywiecki Park Krajobrazowy
Babia Góra, Beskid Niski, Beskid Sądecki, Beskid Żywiecki, Czarna Orawa, Dolina Dolnej Skawy, Dolina Dolnej Soły, Dolina Prądnika, Gorce, Klasztor w Czernej, Kościół w Radziechowach, Krosno - Cigacice, Madahora, Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego, Pieniny, Przełom Wisły w Małopolsce, Puszcza Niepołomicka, Tatry
Turystyka w Małopolsce
- Lista światowego dziedzictwa UNESCO
- 1978 - Stare Miasto w Krakowie (K)
- 1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (K)
- 1979 - Były Nazistowski Niemiecki Obóz Koncentracyjny i Zagłady Auschwitz-Birkenau (K)
- 1992 - Stare Miasto w Zamościu - przykład renesansowej zabudowy miejskiej (K)
- 1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w. (K)
- 2003 - Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia - Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (K)
- Małopolskie zamki
- Baranów Sandomierski, Bełżyce, Będzin, Bobolice, Bodzentyn, Bydlin, Chęciny, Czorsztyn, Czchów, Dębno, Dobczyce, Drzewica, Janowiec, Kazimierz Dolny, Korzkiew, Krzyżtopór, Książ Wielki, Łańcut, Melsztyn, Morsk, Muszyna, Niedzica, Niepołomice, Krościenko nad Dunajcem, Nowy Sącz, Nowy Wiśnicz, Ogrodzieniec, Ojców, Olsztyn, Oświęcim, Pieskowa Skała, Rabsztyn, Rożnów, Rytro, Rzeszów, Sandomierz, Smoleń, Sucha Beskidzka, Szydłowiec, Szydłów, Szymbark, Tarnobrzeg, Tenczyn, Tropsztyn, Wawel, Wieliczka, Zator, Żywiec
- Małopolskie uzdrowiska
- Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rabka-Zdrój, Swoszowice, Szczawnica, Wapienne, Wysowa, Żegiestów, Busko-Zdrój, Solec-Zdrój, Horyniec-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Polańczyk, Rymanów-Zdrój, Krasnobród, Nałęczów, Bochnia, Krzeszowice, Mateczny (Kraków), Wieliczka, Brzozów-Zdrój (Brzozów), Latoszyn, Łomnica-Zdrój
- Atrakcje turystyczne Małopolski
- Małopolska zimą
- Obiekty turystyczne
Aktualności
Zobacz Portal Małopolska na Wikinews
Inne portale małopolskie
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Andrychów | Dąbrowa Górnicza |
Kraków | Żywiec | Powiat radomski |
Województwo lubelskie |
Artykuł miesiąca
Pieskowa Skała – część wsi Sułoszowa w Dolinie Prądnika, nieopodal Krakowa (27 km na północ od miasta) na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, znana przede wszystkim z pięknego zamku.
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana jest jako Peskenstein w dokumencie wydanym w 1315 roku przez Władysława Łokietka. W I połowie XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował tu zamek, element łańcucha obronnych "Orlich Gniazd", składający się z dwóch części: górnej i dolnej. Górna, niezachowana, wzniesiona była na niedostępnej skale zwanej 'dorotka '
Grafika miesiąca
|
|
|
|
Sylwetka miesiąca
Stanisław II Szembek łac. Stanislaus in Słupów Szembek, („von Slupow-Szembek“) herbu Szembek (ur. 1650 w Morawicy k./Krakowa – zm. 3 sierpnia 1721 w Skierniwicach) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1706, biskup kujawski od 1700, kaznodzieja.
Artykuły na medal
Założenie uniwersytetu[edytuj | edytuj kod]
Uniwersytet w Krakowie, który funkcjonował wówczas pod nazwą Studium Generale, powstał staraniem króla Kazimierza III Wielkiego 12 maja 1364 r. Był zatem drugim uniwersytetem, po praskim, który powstał w tej części Europy. Wzorowany był na Uniwersytecie Bolońskim. Faktycznie swoją działalność rozpoczął dopiero w 1367 r., prowadząc wykłady na trzech wydziałach: sztuk wyzwolonych (1 katedra), medycyny (2 katedry) i prawa (8 katedr, w tym 5 prawa rzymskiego). Papież nie zgodził się na powołanie najbardziej prestiżowego wydziału teologii. Ustrój wewnętrzny oparty był na samorządzie studentów niezależnym od czynników kościelnych. Po raz pierwszy w historii studenci prawa po wykładach mieli odbywać swego rodzaju praktyki w sądach. Krakowskie studium generale ukończyło tylko 6 osób na wydziale artium. Niestety rychła śmierć króla w 1370 oraz brak zainteresowania u Ludwika Węgierskiego doprowadziła do zaniechania jego działalności. Z dorobku naukowego zachowały się kodeksy z 1367 in castro Cracoviensi seu in universitate studii oraz z 1369 per manus cuisdam studentis.
W 1400 roku wznowił swoje nauczanie dzięki osobistym zabiegom królowej Jadwigi Andegaweńskiej na dworze papieskim w Awinionie. W swoim testamencie królowa zapisała krakowskiej uczelni swój majątek osobisty. Klejnoty królowej umożliwiły odnowienie uniwersytetu w pełnym kształcie, z czterema wydziałami typowymi dla średniowiecznych uniwersytetów. Spośród nich najważniejszy był wydział teologiczny, który dla każdego profesora był ukoronowaniem kariery naukowej. Uniwersytet Jagielloński był pierwszym uniwersytetem w Europie posiadającym samodzielne katedry matematyki i astronomii.
Czy wiesz, że...
- Nowy Sącz, jako pierwsze miasto w Polsce, wyzwolił się spod "potopu szwedzkiego", było to 12 grudnia 1655 roku, tym samym rozpoczął się zryw narodu polskiego przeciwko najeźdźcy z północy. Odwrót Szwedów spod Jasnej Góry rozpoczął się 13 dni po tym fakcie.
- W Nowym Sączu, 3 lipca 1893 roku, powstał Związek Stronnictwa Chłopskiego (ZSCh) - pierwsza w Europie polityczna organizacja chłopska. Utworzona została przez Jana i Stanisława Potoczków.
- Nowy Sącz jest pierwszym miastem w Polsce, które przyznało Józefowi Piłsudskiemu swoje honorowe obywatelstwo, było to w 1915 roku.
- 31 października 1918 w Nowym Sączu (3 dni po powołaniu Polskiej Komisji Likwidacyjnej), po raz pierwszy w niepodległej Polsce, orkiestra oficjalnie odegrała Mazurka Dąbrowskiego, który później stał się hymnem państwowym.
- Z Nowego Sącza, a dokładniej z dzielnicy Gorzków, pochodzi najdroższy piłkarz sprzedany z polskiej ligi, jest nim Dawid Janczyk.
- ...
Edukacja w Małopolsce
- Uniwersytety
Uniwersytet Jagielloński, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Rzeszowski
- Politechniki
Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Krakowska, Politechnika Częstochowska, Politechnika Radomska, Politechnika Rzeszowska, Politechnika Lubelska, Politechnika Świętokrzyska, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
- Uczelnie wyższe
Wyższa Szkoła Biznesu - National-Louis University, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Nowym Sączu, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie, Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu, Beskidzka Wyższa Szkoła Umiejętności w Żywcu
Sport w Małopolsce
Cracovia, Wisła Kraków, Zagłębie Sosnowiec, Korona Kielce, Raków Częstochowa, Podbeskidzie Bielsko-Biała, BKS Stal Bielsko-Biała, Bruk-Bet Termalica Nieciecza, Puszcza Niepołomice, Podhale Nowy Targ
Organizacje w Małopolsce
Związek Górali, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Aeroklub Krakowski, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kuźnica, Polska Akademia Umiejętności
Media Małopolskie
- Prasa
Dziennik Polski, Gazeta Krakowska, Kronika Beskidzka, Tygodnik Podhalański, Czas Bocheński, Gazeta Olkuska, Gazeta Skawińska, Głos Podbeskidzia, Głos Tymbarski, Głos Wielicki, Miesiąc w Krakowie, Przełom-Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej, Temi, Echo Dnia, Nowiny, Gazeta Beskidzka, Gazeta Częstochowska, Gazeta Myszkowska, Nad Sołą i Koszarawą, Co tydzień, Tydzień w Jaworznie, Sokół Jaworznicki, Nasz Beskid, Opatkowicki Szkolniaczek, Informator X
- Radio
Radio Kraków, Radio Rzeszów, RMF FM, Radio Kielce, Radio Bielsko, CCN, RDN, Radio Wanda, RMF MAXXX Nowy Sącz, Radio Echo Złote Przeboje.
- Telewizja
Telewizja Kraków, Telewizja Rzeszów, Telewizja Kielce, Telewizja Lublin, CTv Jaworzno, Regionalna Telewizja Kablowa Nowy Sącz.
- Internet
Ciekawe artykuły o Małopolsce
Inne portale tematyczne na polskojęzycznej Wikipedii
 |
|