Dwór w Bykowcach
 nr rej. 302 z 22.11.1993 r.[1]
| |
 Dwór w Bykowcach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Tarnowieckiej 13 |
| Ukończenie budowy |
pocz. XX w. |
| Kolejni właściciele |
Marceli Tarnawiecki, Adam Wiktor, Aleksander Tarnawiecki, Stanisława Tarnawiecka |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°32′19,7″N 22°15′24,0″E/49,538806 22,256667
| |
Dwór w Bykowcach (czasem także dwór Tarnawieckich) – zabytkowy dwór w Bykowcach.
Znajduje się w Zawadce (części Bykowiec) przy ulicy Stanisławy Tarnowieckiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Na przełomie XIX/XX wieku Bykowce należały do rodziny Tarnawieckich. W połowie XIX dobra posiadał Marceli Tarnawiecki (wspólnie z nim baron Wetzlar)[2]. Według stanu z 1868 właścicielem dóbr Bykowce był Adam Wiktor (władający pobliskim Załużem)[3]. W ewidencji z 1872 ponownie właścicielem był Marceli Tarnawiecki[4], a po jego śmierci (1886) wieś przejęli jego spadkobiercy[5]. Około 1890 majątek w Bykowcach objął we władanie Aleksander Tarnawiecki[6], który posiadał go do końca życia[7] (1898). Później, przez wiele lat dobrami władała wdowa po nim, Stanisława Tarnawiecka[8][9][10][11][12]. Pozostawała ona właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku (zmarła w 1923)[13].
Na początku XX wieku rodzina właścicieli wybudowała budynek dworski na fundamentach poprzedniego dworku (najprawdopodobniej z XVIII wieku)[14][15]. Pochodzące z tego czasu piwnice dworu mają sklepienia kolebkowe[14][15]. Dwór jest wybudowany w stylu architektury uzdrowiskowej, murowany i otynkowany[14][16][15]. W północno-wschodnim narożniku budynku jest usytuowany drewniany ganek (taras) z balustradą, zwieńczoną wieżyczką.
W dworze u Tarnawieckich bywały osobistości, m.in. Stanisław Ciechanowski, Feliks Jasieński[17]. 25 maja 1899 w majątku w Bykowcach zmarł ojciec Stanisławy Tarnawieckiej, Rudolf Schwarz[18][19][20]. 3 grudnia 1912 zakończyła tam życie jego żona i matka Stanisławy, Ludmiła Schwarz[21][22]. W latach 20. XX w. właścicielką dworu była także Zdzisława Tarnowiecka[23]. W latach 20. zarządcami majątku byli Adrian Gedl, po nim Zubowski[24]. Po śmierci Stanisławy Tarnawieckiej w 1923 własność dworu objęła przeznaczona przez nią w testamencie spadkobierczyni, tj. jej siostra Ludmiła (znana też jako Lody Palasara), która następnie zbyła majątek prawnikowi Władysławowi Płanecie z Radomska w 1927[17]. Drugi mąż Stanisławy Tarnawieckiej, Ludwik Baldwin-Ramułt, mieszkał jednak tutaj do swojej śmierci w 1929 roku, a jego dzieci z pierwszego małżeństwa także zażądały udziału w spadku[25][26]. W latach 20. zarządcą dóbr w Bykowcach był zmarły w 1928 Jan Spanily (mąż miejscowej nauczycielki Marii Spanily)[27]. Płanetowie byli właścicielami majątku do wybuchu II wojny światowej. W latach 1929-1930 przeprowadzili gruntowny remont dworu.[26] W 1939 do dworu w Bykowcach był przypisany jako administrator Eugeniusz Nowak[28].
Po II wojnie światowej został częściowo rozebrany[14]. W 1971 trwały prace konserwacyjno-remontowe dworu[29]. W 1976 był poddany remontowi[14]. W okresie PRL zabudowania użytkowało państwowe gospodarstwo rolne[14][15]. W latach 70. XX wieku w zabudowaniach dworu działała kawiarnia „Pod kuźnią”[14][15]. W latach 80. XX wieku w pomieszczeniach dworu stworzono należące do PGR przedszkole[14][15].
W późniejszych latach budynek pozostawał nieużytkowany[15]. Na początku XXI wieku dwór pozostał bez właściciela, a pełnienie zarządu nad budynkiem podjął Oddział Terenowy Agencji Nieruchomości Rolnych w Rzeszowie[15]. Został zawarta umowa dzierżawy dworu na okres 12 lat do 2015[15].
Dwór jest położony w zespole dworsko-pałacowym, także wpisanym do rejestru zabytków; otoczony przez zieleń[30]. W zachowanych pozostałościach parku wokół budynku dworskiego rosną topole, jesiony, dęby szypułkowe. Do dworu wiedzie aleja otoczony drzewami[14].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 12 [dostęp 2013-08-16].
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 29.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 27.
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 10.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 31.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24, X (274).
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 28.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 23.
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 18.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 22.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 22.
- ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 559.
- ↑ a b c d e f g h i Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 8-9. ISBN 83-221-0158-9.
- ↑ a b c d e f g h i Jolanta Ziobro. Stoi i czeka na rozstrzygnięcia. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1118), s. 4, 17 maja 2013.
- ↑ Bykowce. noclegicisna.pl. [dostęp 2014-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 maja 2014)].
- ↑ a b Maryla Pałasz. Dworskie powidoki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1168), s. 10, 9 maja 2014.
- ↑ Seweryn Berson. Rudolf Schwarz. „Gazeta Lwowska”. Nr 119, s. 3-4, 27 maja 1899.
- ↑ Elżbieta Orman: Rudolf Schwarz. Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2021-06-05].
- ↑ D. Kolbín: Schwarz (Schwarc), Rudolf (1834-1899), Musiker und Kaufmann. biographien.ac.at. [dostęp 2021-06-05]. (niem.).
- ↑ Osobiste. Z żałobnej karty. „Kurjer Lwowski”. Nr 567, s. 4, 9 grudnia 1912.
- ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 139 (poz. 166).
- ↑ Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo stanisławowskie, województwo lwowskie, opr. Tadeusz Epsztein i Sławomir Górzyński, Oficyna Wydawnicza „Blitz-Print, Warszawa 1990.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 76. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ Krystyna Płaneta, Historia mówiona, Świadkowie PRL, 2015. [dostęp 2016-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)].
- ↑ a b Andrzej Bruno Kutiak. Dwór w Bykowcach. „Skarby Podkarpackie”, s. 26-29, Nr 5 (40) 2015.
- ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r.. Sanok. s. 221 (poz. 3282).
- ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-07-07].
- ↑ Artur Bata. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w roku 1972. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 15, s. 65, 1972. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Walory i atrakcje krajoznawczo-turystyczne. g2zofia.prox.pl. [dostęp 2014-05-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012, s. 230–231. ISBN 978-83-935995-0-9.
- Dwór Tarnawieckich w Bykowcach. zabytki-podkarpacie.pl. [dostęp 2014-05-20].
- Bykowce. bieszczady24.pl. [dostęp 2014-05-20].
- Bykowce. exploreprzemyskie.com. [dostęp 2014-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 maja 2014)].
- Bartosz Podubny: Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sanok na lata 2015–2018. edziennik.rzeszow.uw.gov.pl. s. 40. [dostęp 2016-10-21].