Dwór w Lipnicy Dolnej
.jpg) Elewacja boczna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy |
koniec XVIII w. |
| Kolejni właściciele |
Karolina Rylska, Aniela z Rylskich Płocka, Emil Rylski, Anna i Eustachy Chmielewscy; Skarb państwa: (sklep, biblioteka gromadzka, punkt katechetyczny, mieszkania); Gmina Brzyska |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie gminy Brzyska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu jasielskiego  | |
 49°47′03,8″N 21°23′03,6″E/49,784389 21,384333
| |
Dwór w Lipnicy Dolnej – modrzewiowy dwór wybudowany pod koniec XVIII w., kilkukrotnie przebudowywany; wraz z parkiem znajdujący się w miejscowości Lipnica Dolna.
Wypracowana snycersko weranda tego dworu stanowi mało spotykane na tym terenie założenie architektoniczne[1]. Od 2016 w dworku trwają prace remontowe[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1773 władze austriackie sprzedały dobra lipnickie i stały się one własnością prywatną aż do zakończenia II wojny światowej[3]. W połowie XIX w. właścicielką wsi była Helena z Żeromskich Kaczkowska[1]. W 1857 Karolina Rylska nabyła dobra lipnickie od Pawła Kretowicza i odtąd przez długi czas pozostawały w rękach rodziny Rylskich[3] między innymi Anieli z Rylskich Płockiej, od 1891 Emila Rylskiego[4]. Dwór jest pozostałością po rodzinie Rylskich, a wzniesiony został pod koniec XVIII w.[3]. Właścicielami posiadłości przed wojną byli Anna z Ścibor-Rylskich Chmielewska herbu Ostoja i jej mąż Eustachy Chmielewski, znany architekt. Mieszkali wraz z dwoma synami Markiem i Janem do drugiej połowy lat 40. XX w., kiedy majątek został znacjonalizowany. Rodzina Chmielewskich przeniosła się do Warszawy. W czasach Polski Ludowej dwór pełnił różne funkcje. Był użytkowany jako sklep, biblioteka gromadzka, a w latach 80. jako punkt katechetyczny, a potem pełnił funkcje mieszkalne. 1 stycznia 2006 doszło do tragicznego w skutkach pożaru (dwie osoby zginęły), a dwór uległ częściowemu spaleniu. Od tego czasu popadał w ruinę. W 2007 gmina Brzyska wystawiła dwór z parkiem do sprzedaży[5]. Wtedy dwaj synowie ostatnich właścicieli, profesorowie Jan i Marek Chmielewscy rozpoczęli długi proces sądowy o odzyskanie dawnej posiadłości rodzinnej, zakończony sukcesem. W 2016 majątek wrócił do spadkobierców, którzy przystąpili do odbudowy dworku i zagospodarowania ponadhektarowego terenu wokół[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Dwór w Lipnicy Dolnej to typowa siedziba mniej zamożnych ziemian. Duży parterowy, rozplanowany na rzucie wydłużonego prostokąta oszalowany budynek drewniany z dwuspadowym dachem był pokryty blachą. Główne wejście frontowe od strony wschodniej poprzedzono starannie wykończonym gankiem ozdobionym kunsztownymi ornamentami o motywach roślinnych[4]. Z ganku wchodzi się do dużego holu, a z niego do pięciu pokoi, kuchni z wielkim piecem, pokoju kucharki, spiżarni i toalety. Drugie północne wejście przeznaczone było dla służby folwarcznej[5]. Od strony południowej na całej szerokości znajduje się weranda podobnie zdobiona jak ganek[3]. W dworze znajdowała się także biblioteka[6]. Pomieszczenia ogrzewano ceglanymi piecami.
Przed dworem znajdował się staw (obecnie szkolne boisko piłkarskie), a w jego otoczeniu zabudowania folwarczne (dwie stajnie, stodoły, spichlerz zbożowy oraz czworaki dla służby dworskiej) obecnie nieistniejące[4]. Dwór otoczony był parkiem. W jego pozostałościach znajdują się cztery pomniki przyrody, dwie lipy drobnolistne i dwa klony zwyczajne oraz sosny amerykańskie, akacje, morwy, dęby, klony, lipy[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012, s. 241. ISBN 978-83-7510-597-1.
- ↑ a b Odzyskali dworek po 10 latach. Dziennik nowiny24.pl z 28.07.2016. [dostęp 2019-12-09]. (pol.).
- ↑ a b c d Zdzisław Świstak i inni: Na śladach dworów i dworków Jasielszczyzny. Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie, Jasło 2005, s. 128-131. ISBN 83-86744-58-8. OCLC 749753089.
- ↑ a b c Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Wydawnictwo Lygian, Krosno 2012, s. 136. ISBN 978-83-935995-0-9. OCLC 832725955.
- ↑ a b c Piotr Paweł Madej: Lipnica Dolna: historia lokalna. Mała Poligrafia Redemptorystów, Tuchów 2011, s. 52, 53, 54. ISBN 978-83-7631-296-5.
- ↑ Praca zbiorowa: W dorzeczu Wisłoka i Wisłoki. Compass Kraków, Kraków 2013, s. 26. ISBN 978-83-7605-395-0.