Brytan-Bryś
 Strona wydania z 1880 | |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1858–1861(?) |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1877, 1880 |
Brytan-Bryś. Dramatyczna bajęda w czterech oddziałach – czteroaktowy utwór dramatyczny Aleksandra Fredry.
Dokładna data powstania utworu nie jest znana, ale zdaniem Stanisława Pigonia sztuka mogła powstać w latach 1858–1861[1]. Sztuka ukazała się po raz pierwszy w 1877 r. w „Bibliotece Warszawskiej” (t. II, s. 1–32, 244–274), a następnie w tomie X pośmiertnego zbiorowego wydania dzieł Fredry z 1880 (s. 173–290)[2][3][4]. Prapremiera komedii odbyła się 18 maja 1901[5]. Po II wojnie światowej sztuka miała przynajmniej pięć przedstawień[5]
Utwór, składający się z czterech aktów, bywa klasyfikowany jako komedia albo dialogowana satyra polityczna. W pierwodruku z 1880 użyte jest określenie „dramatyczna bajęda”[2][6]. Sam Fredro w jedynej wypowiedzi o tym utworze z 1869 (sztuka jest tam zatytułowana Każdy dudek ma swój czubek), nazywał go poematem, aczkolwiek zamierzał wydać razem z komediami[7][8]. W tym samym artykule przytoczona została opinia Wincentego Pola, który miał chwalić utwór m.in. za humor[7].
Sztuka opowiada historię zwierząt, które w wyniku intrygi lisa wybierają na rejenta osła[9]. Po zamieszaniu wywołanym jego rządami władzę obejmuje wół i wybiera na swojego ministra Brytana-Brysia[9]. Sztuka zawiera wiele refleksji satyrycznych na temat społeczeństwa polskiego, zwłaszcza galicyjskiego, po 1860 roku, a także liczne sentencje[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pigoń 1958 ↓, s. 389.
- ↑ a b Tarnowski 1896 ↓, s. 163.
- ↑ Pigoń 1958 ↓, s. 391.
- ↑ Czajkowska i Goliński 1974 ↓, s. 340.
- ↑ a b Brytan-Bryś, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Chrzanowski 1917 ↓, s. 44.
- ↑ a b Wójcicki 1869 ↓, s. 194.
- ↑ Pigoń 1958 ↓, s. 390.
- ↑ a b c Mazanowski 1931 ↓, s. 176.
- ↑ Kucharski 1926 ↓, s. 546.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ignacy Chrzanowski: O komedyach Aleksandra Fredry. Kraków: Akademia Umiejętności, 1917.
- Krystyna Czajkowska, Zbigniew Goliński. Z konferencji edytorskiej IBL PAN : o wydaniu Aleksandra Fredry "Pism wszystkich" pod redakcją Stanisława Pigonia. „Pamiętnik Literacki”. 65/3, s. 339–364, 1974.
- Aleksander Fredro: Komedje. Eugeniusz Kucharski (wstęp, opracowanie, przypisy). T. VI. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1926, seria: Dzieła wszystkie.
- Mikołaj Mazanowski: Aleksander hr. Fredro. Złoczów: W. Zukerkandel, 1931. [dostęp 2023-08-24].
- Stanisław Pigoń: Komentarz. W: Aleksander Fredro: Komedie. Seria pierwsza X. T. 10. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958, s. 291–450, seria: Pisma wszystkie.
- Stanisław Tarnowski: Komedye Aleksandra hr. Fredry ; O pośmiertnych komedyach Fredry. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1896. [dostęp 2023-08-24].
- Kaz. Wł. Wójcicki. Odwiedziny u Aleksandra Hr. Fredry (z wycieczki naukowej 1869 roku). „Kłosy”. 222, s. 192–194, 1869.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wydanie dzieł Fredry zawierające sztukę Brytan-Bryś w bibliotece Polona