Wielki człowiek do małych interesów
.jpg) Strona wydania z 1880 | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1852–1854(?) |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1880 |
Wielki człowiek do małych interesów. Komedia w pięciu aktach – pięcioaktowa komedia Aleksandra Fredry. Prapremiera odbyła się 11 stycznia 1877[1][2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Dokładny czas powstania utworu nie jest znany[3]. Został napisany prawdopodobnie podczas procesu politycznego przeciw Fredrze o zdradę stanu, jaki miał miejsce w latach 1852–1854, i był to jeden z pierwszych utworów scenicznych napisanych przez Fredrę po kilkunastoletniej przerwie[4]. Sam autor zaplanował umieszczenie jej na początku VI tomu jego dzieł, mających ukazać się pośmiertnie[4]. Po śmierci autora sztuka została znaleziona w jego zbiorach i przeznaczona do wystawienia, zaś prapremiera odbyła się 11 stycznia 1877 we Lwowie, 26 stycznia w Warszawie oraz 30 stycznia w Krakowie[5]. Drukiem ukazała się w 1880 w tomie VII zbiorowego wydania dzieł (s. 1–129)[5]. Tytuł utworu został prawdopodobnie zaczerpnięty z komedio-opery Maksymiliana Vidala, wydanej w Warszawie w 1835, aczkolwiek treść obu utworów jest zupełnie różna[6].
Główny bohater[edytuj | edytuj kod]
Tytułowym bohaterem jest galicyjski szlachcic Ambroży Jenialkiewicz, który sam siebie uważa człowieka niezwykle zaradnego, operatywnego i gotowego przeprowadzić z sukcesem nawet najtrudniejsze przedsięwzięcie. W rzeczywistości efekty jego działań przynoszą opłakane skutki, np. z entuzjazmem czyta o wszelkich rolniczych nowinkach, jednak zamiast chowem bydła interesuje się bardziej pochodzeniem białych i czarnych niedźwiedzi, co prowadzi oczywiście do strat[7][8][9]. Nazwisko tytułowego bohatera jest nazwiskiem znaczącym utworzonym od przymiotnika jenialny (arch. genialny) odpowiednio do opinii, jaką bohater miał o sobie samym[8][10][2].
Treść[edytuj | edytuj kod]
Ambroży Jenialkiewicz postanawia pomóc swemu protegowanemu – Dolskiemu w uzyskaniu funkcji dyrektora Towarzystwa Kredytowego. Efekt jego pomocy jest oczywiście odwrotny, a posadę otrzymuje ostatecznie Leon – bratanek Jenialkiewicza. Pomyślne zakończenie ma natomiast intryga miłosna: Dolski może poślubić ukochaną Anielę[7][8].
Inscenizacje (wybór)[1][edytuj | edytuj kod]
Spektakl radiowy[edytuj | edytuj kod]
W 1954 r. w Teatrze Polskiego Radia wyemitowano spektakl Wielki człowiek do małych interesów w adaptacji i reżyserii Jerzego Leszczyńskiego[11].
Spektakle telewizyjne[edytuj | edytuj kod]
- Wielki człowiek do małych interesów (1963, reż. Marta Wiercińska)[12][13]
- Wielki człowiek do małych interesów (1975, reż. Krystyna Meissner)[14][15]
- Wielki człowiek do małych interesów (1983, reż. Barbara Jaklicz)[16][17]
- Wielki człowiek do małych interesów (1997, reż. Wojciech Nowak)[18][19]
Odtwórcy głównej roli[1][edytuj | edytuj kod]
W roli Ambrożego Jenialkiewicza wystąpili m.in.: Tadeusz Bartosik, Saturnin Butkiewicz, Marian Cebulski, Józef Chrobak, Julian Dobrzański, Gustaw Fiszer, Aleksander Fogiel, Tadeusz Frenkiel, Józef Fryźlewicz, Stanisław Jaszkowski, Zygmunt Józefczak, Emil Karewicz, Edmund Kupiecki, Zenon Laurentowski, Jerzy Leszczyński, Ferdynand Matysik, Jerzy Miedziński, Jan Nowicki, Bronisław Pawlik, Bolesław Rosłan, Ludwik Ruszkowski, Jarosław Skulski, Zdzisław Suknarowski, Władysław Walter, Tadeusz Wieczorek, Czesław Wołłejko, Aleksander Zelwerowicz i Alojzy Gonzaga Jazon Żółkowski.
-
Afisz (1880) -
Afisz (1896) -
Afisz teatralny (1921)
_lutego_Wielki_czlowiek_od_malych_interesow_(33908884).jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-08-20].
- ↑ a b Kazimierz Wyka, Wielki człowiek do małych interesów. Komedia w 5 aktach, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 584.
- ↑ Pigoń 1958 ↓, s. 373.
- ↑ a b Pigoń 1958 ↓, s. 373–373.
- ↑ a b Pigoń 1958 ↓, s. 375.
- ↑ Pigoń 1958 ↓, s. 398.
- ↑ a b Marcin Cieński, Fredro, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2003, s. 148-149, ISBN 83-7023-984-6.
- ↑ a b c Krystyna Poklewska, Aleksander Fredro, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977, s. 261-271.
- ↑ Aleksander Fredro – Wielki człowiek do małych interesów [online], Encyklopedia teatru polskiego (artykuły) [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Jan Zaleski, Nazwiska znaczące w utworach Aleksandra Fredry [online], Repozytorium Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów [online], FilmPolski.pl [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów [online], FilmPolski.pl [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów [online], FilmPolski.pl [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wielki człowiek do małych interesów [online], FilmPolski.pl [dostęp 2023-08-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Pigoń: Komentarz. W: Aleksander Fredro: Komedie. Seria pierwsza VII. T. 7. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958, s. 363–457, seria: Pisma wszystkie.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-08-20].